Burzliwe losy Polski spowodowały, że tysiące naszych rodaków szukało nowego domu poza granicami Ojczyzny. Pomimo często tysięcy kilometrów dzielących od kraju, ich serca biły dla Polski, o czym świadczyli w momentach istotnych w dziejach Polski. Jednym z takich miejsc, które stało się nowym domem dla naszych rodaków, a z którego wyszli zasłużeni dla Ojczyzny wojskowi, była Bukowina.
Zwarte grupy i osady w większości polskie na tym terenie tworzyli od początku XIX wieku górale pochodzący pierwotnie z północnej strony Beskidu Śląskiego i z Żywiecczyzny, którzy przywędrowali na Bukowinę na początku XIX wieku z okręgu Czadeckiego na Słowacczyźnie[1].
W 1919 roku rozpoczął się powrót licznych Polaków zamieszkujących Bukowinę (przyznaną po I wojnie światowej Rumunii) do odrodzonej Polski. Pomimo jednak reemigracji, odsetek Polonii wciąż był znaczący dla tego regionu. Warto w tym miejscu podkreślić, że Polonia bukowieńska oddała odrodzonej Polsce wartościową cześć swojego stanu, który aktywnie włączył się w struktury organizacyjne Rzeczypospolitej. Nie inaczej było na polu wojskowości. Wśród najwybitniejszych przedstawicieli pochodzących z terenów Bukowiny należy wymienić:
Generał brygady Wojska Polskiego Franciszek Wład – urodził się 17 października 1888 roku w Otynii. W czasie kampanii polskiej w 1939 roku dowodził 14 Dywizją Piechoty w składzie Armii „Poznań”. W czasie bitwy nad Bzurą z 15 na 16 września 1939 roku wydał rozkaz przebijania się swoim oddziałom do Warszawy. Sam w czasie tej wędrówki zginął w lasach koło Iłowa nad Bzurą.
Generał brygady WP Stefan Kasprzycki – urodził się 25 grudnia 1870 roku w Czerniowcach. W Wojsku Polskim od lipca 1919 roku. W sierpniu 1920 roku objął obowiązki komendanta Centralnej Szkoły Jazdy w Grudziądzu. Za wysiłek włożony w rozwój tej placówki został odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Polonia Restituta. Po zamachu stanu dokonanym przez Piłsudskiego odsunięty z funkcji. Zmarł w 1936 roku w Otwocku.
Warto również wspomnieć uczestników Powstania Warszawskiego, którzy pochodzili z terenów Bukowiny:
Jerzy Biedrzycki- student UJK (syn Emila), poległ w czasie walk[2].
Jan Dutkowski[3] – żołnierz Narodowych Sił Zbrojnych. Urodził się 28 marca 1921 roku. Walczył w Śródmieściu Północ i Południe.
Jadwiga Józefowicz – córka Kajetana sędziego z Bukowiny. Należała do Narodowych Sił Zbrojnych. Walczyła w Śródmieściu[4].
Ignacy Smereczański – urodził się 31 stycznia 1888 roku. Przed wojną wchodził w skład Korpusu Sądowego WP w stopniu podpułkownika. Brał udział w kampanii polskiej w 1939 roku. W czasie Powstania Warszawskiego wchodził w skład Komendy Głównej Armii Krajowej. Przeszedł przez obóz jeniecki w Woldenberg, Otrzymał m.in. Złoty Krzyż zasługi z Mieczami, Krzyż Walecznych. Zmarł w Kowarach na Dolnym Śląsku[5].
Mieczysław Zielski – urodził się 14 lutego 1923 roku. Poległ 16 września 1944 roku na ulicy Hożej 29. Należał do Kwatery Głównej sztabu Okręgu Warszawskiego Armii Krajowej[6]
Wład Stanisław – urodził się 31 lipca 1919 roku. Należał do NSZ. Jak wspominał generał Jan Podhorski, w dniu 4 sierpnia 1944 roku w ramach patrolu bojowego przekroczył ulicę Traugutta i ślad po nim zaginął[7]. Jak podaje strona Muzeum Powstania Warszawskiego, wyszedł on z ludnością cywilną, a zmarł 6 listopada 1990 roku w Poznaniu[8].
Wład Helena – rodziła się 9 czerwca 1925 roku. Służyła w NSZ jako sanitariuszka. Walczyła na obszarze dzielnicy Śródmieście Północ. Zmarła 19 lutego 2002 roku[9].
Wincentowicz Danuta i Zbigniew – dzieci bukowianina Edmunda[10]
Axentowicz Andrzej – poległ; brak dodatkowych informacji. W bazie Muzeum Powstania Warszawskiego znajduje się osoba o personaliach Tadeusz Axentowicz[11].
Powyższe przykłady jasno ukazują, że Powstanie Warszawskie rzeczywiście było insurekcją całego narodu polskiego, który zdawał sobie doskonale sprawę, że miesiące brutalnej polityki Niemiec wobec narodu polskiego i zagrożenie oddania całej Polski pod jarzmo Sowietów zmuszają do podjęcia nierównej walki o wolność i suwerenność dla siebie i dla nas.
Krzysztof Żabierek
[1]E. Biedrzycki, Historia Polaków na Bukowinie, Warszawa 1973, s. 45.
[2]Tamże, s. 243.
[3]https://www.1944.pl/powstancze-biogramy/jan-dutkowski,9173.html
[4]https://www.1944.pl/powstancze-biogramy/jadwiga-jozefowicz,18995.html
[5]https://www.1944.pl/powstancze-biogramy/ignacy-smereczanski,41020.html ; E.Biedrzycki, dz. cyt., s. 243.
[6]Powstańcze Biogramy – Mieczysław Zielski (1944.pl); W publikacji podany jako pochodzący z Bukowiny.
[7]J.Podhorski, Wspomnienia Żolnierza Wyklętego, Poznań 2016, s. 63.
[8]https://www.1944.pl/powstancze-biogramy/stanislaw-wlad,49206.html
[9]https://www.1944.pl/powstancze-biogramy/helena-wlad,49205.html Jako miejsce urodzenia podane jest miasto Białystok.
[10]E. Biedrzycki, dz.cyt., s. 246.
[11]Powstańcze Biogramy – Tadeusz Axentowicz (1944.pl)
Wspieraj niezależne wydawnictwo:
Podoba Ci się to co robimy? Wesprzyj projekt Magna Polonia!
