10 stycznia zmarł Jan Ciechanowicz. To on reprezentował Polaków z Wileńszczyzny w ostatnim parlamencie ZSRR.
Jan Ciechanowcz urodził się 2 lipca 1946 roku w Wornianach na Wileńszczyźnie. Był synem Stanisława Ciechanowicza, kierownika majątku Uniwersytetu Stefana Batorego. Studiował na Mińskim Instytucie Języków Obcych (1971), Społecznym Uniwersytecie Nauk Politycznych (Wilno 1973); posiada doktorat z zakresu najnowszej filozofii niemieckiej Człowiek i kultura w filozofii Theodora Wiesengrunda Adorno.
Litewska SRR była jedyną republiką w ramach Związku Radzieckiego, w której istniały elementarne instytucje życia narodowego dla Polaków. Przede wszystkim w postaci szerokiej sieci szkół z polskim językiem nauczania. Ciechanowicz była nauczycielem w takich szkołach w Duksztach i Mejszagole w latach 1970-1975. Potem wybrał karierę naukową jako wykładowca filozofii, etyki i religioznawstwa w Wileńskim Państwowym Instytucie Pedagogicznym (1975–1983), wykładowca filozofii w Wileńskim Uniwersytecie Państwowym (1975–1976), docent w Litewskiej Filii Moskiewskiej Akademii Nauk Społecznych w Wilnie (1983–1986) i w końcu docent Katedry Filozofii Wileńskiego Państwowego Instytutu Pedagogicznego (1986–1991).
Jako przedstawiciel nieliczne wówczas warstwy polskiej inteligencji Wileńszczyzny Ciechanowicz podjął współpracę z „Czerwonym Sztandarem”, jedynym dziennikiem prasowym wydawanym w ZSRR w języku polskim. Jan Ciechanowicz był prawdopodobnie pierwszym, który otwarcie, na łamach „Czerwonego Sztandaru” pisał o konieczności powołania ogólnorepublikańskiej organizacji polskiej mniejszości narodowej. Nie było więc przypadku w tym, że znalazł się w maju tegoż roku wśród założycieli Stowarzyszenia Społeczno-Kulturalnego Polaków na Litwie akredytowanego przy Litewskim Funduszu Kultury, które w 1989 r. przekształciło się w całkowicie niezależny Związek Polaków na Litwie.
Wiosną 1989 r. Ciechanowicz wystartował w wyborach do nowo powstającej izby Rady Najwyższej Związku Radzieckiego – Związku Deputowanych Ludowych. Jako pierwsze w historii ZSRR były to wybory konkurencyjne. W swoim okręgu pokonał i kandydatów partyjnych, i samego wiceszefa Sajudisu Virgiliusa Čepaitisa, prawą rękę Vytautasa Landsbergisa.
Ciechanowicz był rzecznikiem utworzenia z ziem zabranych Polsce przez ZSRR w wyniku II wojny światowej Republiki Wschodniej Polski. W wywiadzie dla portalu kresy.pl przeprowadzonym w 2016 r. Ciechanowicz deklarował, że celem tej koncepcji było przygotowanie Polaków na dawnych Kresach na rozpad Związku Radzieckiego i próba związania tych ziem z Polską. Z drugiej strony przedstawiał on tak radykalny postulat jako element politycznej licytacji. Takim tonie wypowiedział się na zjeździe polskich autonomistów w Ejszyszkach 6 października 1990 r., gdzie zaproponował on także, jako jedyny z zebranych, utworzenie „oddziałów obrony terytorialnej” mających być siłą bezpieczeństwa dyskutowanej polskiej autonomicznej jednostki terytorialnej na Litwie.
Po upadku Związku Radzieckiego, w nowej Litwie dla Ciechanowicza nie było już miejsca. Otoczony ostracyzmem społecznym wyemigrował do Polski. Był w niej wykładowcą na kilku uczelniach miedzy innymi Wyższej Szkole Pedagogicznej i Uniwersytecie Rzeszowskim. Oddał się badaniom w zakresie historii, filozofii, filologii, socjologia, politologii, religioznawstwa. Napisał ponad 1000 artykułów naukowych i kilkudziesięciu książek wydanych w siedmiu krajach. Zmarł w Kłodzku.
/kresy.pl/
Wspieraj niezależne wydawnictwo:
Podoba Ci się to co robimy? Wesprzyj projekt Magna Polonia!
