Pradziejowe kopalnie krzemienia pasiastego w Krzemionkach zostały odkryte sto lat temu przez geologa Jana Samsonowicza. W 2019 roku zabytek podniesiono do rangi dobra UNESCO. To największy na świecie kompleks prehistoryczny kopalni krzemienia. Kopalnie powstały w okresie neolitu i wczesnej epoki brązu, około 5 tys. lat temu.

Efektem prowadzonej tam działalności jest pole górnicze o powierzchni prawie 80 hektarów, na którym znajduje się około 4 tys. kopalń. Można tam prześledzić wszystkie techniki pozyskiwania krzemienia: od najprostszych jam, po duże skomplikowane kopalnie osiągające głębokości 10 m. Skałę wapienną drążono, tworząc rozległe komory o wysokości z reguły nieprzekraczającej jednego metra.

Do stanowisk pracy wiodły ciasne korytarze prowadzone w gruzie wypełniającym wyeksploatowane części kopalni. Licowanie ścian chodników gładkimi płytami odrywanymi od stropu ułatwiają przemieszczanie się. Krzemienie pasiaste były i pozyskiwane ze złoża za pomocą kamiennych kilofów i dźwigni wykonanych z poroża. Urobek transportowano w koszach lub workach i przenoszono na powierzchnię, gdzie następowała jego obróbka.

“Jak się okazało, był to prawdziwy skarb, a data 19 lipca 1922 roku zapisała się na kartach historii polskiej archeologii” – przypomina na swoich stronach Muzeum Historyczno-Archeologiczne w Ostrowcu Świętokrzyskim, które organizuje w dniach 16 – 24 lipca 2022 roku kilkudniowe obchody setnej rocznicy odkrycia.

Jubileusz będą celebrować wraz z szeroką publicznością: archeolodzy, konserwatorzy zabytków górniczych, geolodzy, przyrodnicy, organizatorzy turystyki oraz inni miłośnicy pradziejów.

Na terenie Muzeum Archeologicznego i Rezerwatu Krzemionki odbędzie się m.in. piknik z prezentacjami i warsztatami związanymi z epoką kamienia i wczesną epoką brązu oraz laboratoriami i pokazami popularnonaukowymi. Planowana jest również inscenizacja historyczna, promocja okolicznościowej monety NBP, karty pocztowej Poczty Polskiej oraz wydawnictw naukowych i popularnonaukowych, a także wernisaż wystawy włoskiego fotografa.

Wstępny harmonogram wydarzeń w ramach jubileuszu obejmuje:

Od 16 do 19 lipca – Krzemionkowskie Spotkania z Epoką Kamienia. Warsztaty dla zwiedzających odbędą się na terenie rekonstrukcji osady pradziejowej w Krzemionkach i jej bezpośredniego otoczenia. Przewidziano rekonstrukcje życia codziennego i wytwórczości ludzi zamieszkujących dolinę rzeki Kamiennej od paleolitu schyłkowego po wczesną epokę brązu.

W dniach 16 i 17 lipca – laboratoria popularnonaukowe. Odbiorcy zostaną zaznajomieni z różnymi rodzajami badań specjalistycznych: antropologicznych, traseologicznych, geofizycznych czy przyrodniczych, a także z podstawowymi zasadami metodyki stosowanej w trakcie wykopalisk.

Od 22 do 24 lipca pod hasłem Wehikuł Czasu organizowane będą pokazy rekonstrukcyjne i warsztaty edukacyjne nawiązujące do dorobku kultur megalitycznych.

Na 19 lipca przygotowywana jest parateatralna inscenizacja historyczna odkrycia śladów prehistorycznej działalności górniczej przez Jana Samsonowicza.

23 lipca odbędzie się wernisaż wystawy fotografii Franco Storti’ego pt. “Megality”.

Krzemionki warto odwiedzić także w sierpniu i we wrześniu. Między 13 a 15 sierpnia odbędzie się Ostrowiecki Festiwal Kultury Prehistorycznej i Antycznej. Program obejmuje warsztaty i pokazy dotyczące kontaktów z cywilizacjami: celtycką i rzymską oraz dorobku ludności zamieszkującej rejon Krzemionek pomiędzy V w. p.n.e. a V w. n.e. Będzie można uczestniczyć w prezentacjach dotyczących życia codziennego ludzi eksploatujących krzemionkowskie kopalnie w epoce kamienia, a także wziąć udział w koncertach muzyki etnicznej na dziedzińcu Muzeum.

Naukowców może zainteresować zaplanowana na 15 i 16 września konferencja poświęcona problematyce badań nad wydobyciem i przetwarzaniem krzemienia pasiastego w neolicie i wczesnej epoce brązu, ze szczególnym uwzględnieniem historii badań Krzemionkowskiego Regionu Prehistorycznego Górnictwa Krzemienia Pasiastego.

Szczegółowy program planowanych wydarzeń będzie dostępny na TEJ stronie w zakładce „100-lecie odkrycia kopalń krzemienia pasiastego w Krzemionkach”.

Więcej można przeczytać w 4-częściowym reportażu serwisu Nauka w Polsce z rezerwatu w Krzemionkach:

1. Krzemień pasiasty oprawiony w naukę

2. Krzemionki jako neolityczna politechnika – zalążek przyszłych szkół górniczych

3. Krzemionki – wierzenia prahistorycznych górników

4. Krzemionki – unikalna przyroda i trasa turystyczna

PAP – Nauka w Polsce