Kalendarium historyczne: 31 października 1945 roku – umiera Wincenty Witos

Kalendarium historyczne – rocznica śmierci Wincentego Witosa.

Dziś w naszym kalendarium przyjrzymy się życiu i działalności jednego z ojców polskiej niepodległości i późniejszego premiera – Wincentego Witosa.

Wincenty Witos urodził się w 1874 roku w Wierzchosławicach w ubogiej chłopskiej rodzinie. Mimo ukończenia zaledwie czterech klas szkoły powszechnej, posiadł sporą wiedzę i zdolności krasomówcze. Włączył się w życie lokalne i zaczął pisywać do prasy.

Swój pierwszy artykuł opublikował pod pseudonimem Michał Rydz w „Przyjacielu Ludu” już w wieku 19 lat. Wkrótce został członkiem nowo co powstałej partii chłopskiej – Stronnictwa Ludowego. W kolejnych latach jego kariera przebiegała dosyć szybko. W 1903 roku wszedł do władz naczelnych SL (od 1905 funkcjonującego pod nazwą PSL), w 1908 roku został posłem na Sejm Krajowy we Lwowie, a od 1911 roku był członkiem austriackiej Rady Państwa we Lwowie.

Od 1908 roku przez ponad dwie dekady pełnił także funkcję wójta gminy Wierzchosławice. Po rozłamie w PSL w 1913 roku stanął na czele nowego stronnictwa PSL „Piast”, któremu liderował do zjednoczenia się z innymi partiami ludowymi w 1931 roku.

Podczas I wojny światowej Witos oraz jego stronnictwo początkowo liczyło na odzyskanie niepodległości w oparciu o państwa centralne, a następnie Ententy. Gdy niespodziewanie państwa zaborcze zaczęły upadać, stanął w październiku 1918 roku. na czele Polskiej Komisji Likwidacyjnej, która jako tymczasowa polska władza wykonawcza w Galicji Zachodniej zaczęła przejmować władzę na tym terenie. Na stanowisku tym uległ naciskom socjalistów i zwalczał delegatów Rady Regencyjnej, chcących objąć zabór austriacki władzą Korony Polskiej.

Po odzyskaniu niepodległości włączył się w życie polityczne II RP. Przez długie lata był liderem jednej z najliczniejszych frakcji parlamentarnych w Sejmie. W lecie 1920 roku, gdy zagrożony był byt Polski został poproszony o stanięcie na czele Rządu Obrony Narodowej. Objęciem tego urzędu m.in. mobilizował szerokie rzesze chłopskie do obrony niepodległości, co było jednym z powodów ostatecznego sukcesu w wojnie z bolszewikami. Przyjął dymisję Józefa Piłsudskiego, lecz ukrył ten fakt przed społeczeństwem. Nie chciał go demobilizować w kluczowym momencie Bitwy Warszawskiej.

Nie ujawnił tego faktu także później, co się na nim zemściło. Piłsudski bowiem nie wybaczał ludziom, którzy byli świadkami jego słabości i mogli o tym zaświadczyć.

Witos jeszcze dwukrotnie stawał na czele polskich rządów. Stosunki jego oraz jego partii z Józefem Piłsudskim oraz jego obozem ulegały jednak ciągłemu pogarszaniu. W 1930 roku został aresztowany i mimo braku zarzutów osadzono go w twierdzy brzeskiej, gdzie był bity i upokarzany. Po pewnym czasie zwolniony z aresztu, odpowiadał przed sądem z wolnej stopy. Skazany w 1933 roku na 1,5 roku więzienia za jak stwierdzono próbę obalenia ówczesnego ustroju, udał się na emigrację do Czechosłowacji, z której wrócił dopiero w marcu 1939 roku.

Mimo osobistych upokorzeń, których doznał także po powrocie do kraju, wzywał chłopów w lecie 1939 roku, aby współpracowali z sanacyjną władzą. Uważał, że tego wymaga dobro Polski, której niepodległość była wówczas zagrożona.

Po wybuchu wojny został aresztowany przez Niemców i był przetrzymywany w różnych więzieniach, m.in. w Berlinie. Tam sondowano go, czy nie stanąłby na czele marionetkowego rządu polskiego działającego pod kuratelą III Rzeszy. Zdecydowanie odmówił.

Wobec złego stanu zdrowia został zwolniony i był przetrzymywany w areszcie domowym w Wierzchosławicach. Aby uchronić Witosa przed konsekwencjami kolejnych odmów, działacze ludowi wydostali go z aresztu i ukrywali w różnych miejscach. Do Wierzchosławic wrócił w marcu 1945 roku, gdzie kilka miesięcy później zmarł.

Poprzedni wpis z naszego kalendarium dostępny jest tutaj.