Niektóre z naczyń używanych przez łowców żyjących 4,5 tys. lat temu w okolicy dzisiejszego Rzucewa (woj. pomorskie), służyły do przygotowywania potraw z ryb, fok i morświnów – ustalili naukowcy dzięki analizie tłuszczów, które zachowały się w ściankach naczyń.
Pozostałości pradziejowej osady łowców znajdujące się w Rzucewie nad Zatoką Pucką odkryto już pod koniec XIX w. Teraz badacze różnych specjalności szczegółowo analizują pochodzące stamtąd kości i zabytki, odkryte w czasie wykopalisk przeprowadzonych w ostatnich dekadach przez Danutę Król z Muzeum Archeologicznego z Gdańska.
Z wcześniejszych badań szczątków zwierzęcych wynika na przykład, że choć w diecie pradziejowych łowców dominowały co prawda ryby (były w niej też foki grenlandzkie) to na terenie osady odkrywano też kości zwierząt lądowych – zarówno dzikich, jak i hodowlanych.
Teraz naukowcy postanowili przeanalizować naczynia ceramiczne pod kątem obecności na nich tłuszczów zwierzęcych (lipidów), gdyż zastanawiali się, jakiego rodzaju pożywienie było na co dzień przygotowywane na terenie osady.
Jak wyjaśnia PAP Danuta Król lipidy, czyli tłuszcze które przetrwały w ściankach naczyń glinianych, mogą dostarczyć wielu informacji o przetwarzanych w nich produktach – lipidy pozostają w ścianach naczyń głównie w czasie gotowania. Tłuszcze te są słabo rozpuszczalne w wodzie, dzięki temu są w stanie przetrwać w wiele tysięcy lat, ale nie jest to regułą.
We wszystkich kilkunastu wytypowanych do analiz fragmentach naczyń ceramicznych wykryto tłuszcze pochodzące ze zwierząt wodnych – morskich. Wśród analizowanych naczyń były: fragmenty dużych naczyń zasobowych, wazy z odciskami sznura, cienkościenne czarki i misy. W trzech z badanych naczyń (wazach i misach) oprócz tłuszczu pochodzącego ze zwierząt wodnych odkryto ślady produktów roślinnych.
“Trudno określić, do czego dokładnie służyły te naczynia. W części zapewne przygotowywano potrawy z mięsa i tłuszczu zwierzęcego” – uważa Król.
Obecność tłuszczów zwierząt morskich odnotowano też w bardzo charakterystycznych naczyniach o rynienkowatym kształcie. Część naukowców sądzi, że były to lampki – wypełnione tłuszczem fok, w którym umieszczono knoty. Zatem wyniki analiz wzmacniają tę hipotezę – sugeruje Król.
Co ciekawe w żadnej z analizowanych próbek nie znaleziono tłuszczów mlecznych. Wynika to być może z faktu, że badaniom nie poddano wszystkich form naczyń występujących na terenie osady, np. pucharów.
“Analizy tłuszczów ze ścianek naczyń potwierdzają nam, że żyjący 4,5 tys. lat temu łowcy z Rzucewa w dużej mierze żywili się rybami i ssakami morskimi, w tym fokami i morświnami – kości tych zwierząt odkryto we wnętrzach ich chat” – podsumowuje archeolog.
Pierwsze domostwa pojawiły się na Cyplu Rzucewskim ok. 4500 r. p.n.e. Były to półziemianki, kształtem zbliżone do koła lub owalu o średnich wymiarach przekraczających nieco 3 na 3 metry. Dopiero ok. 2500 r. p.n.e. nadmorscy łowcy zamieszkali w chatach słupowych. Budowano je na planie prostokąta i były większe od półziemianek. Były to już budowle naziemne.
Obecnie stanowisko archeologiczne w Rzucewie zlokalizowane jest bezpośrednio nad brzegiem Zatoki Puckiej. Dawna osada ulokowana została na krawędzi wysoczyzny morenowej, do której przylegały tereny podmokłe i torfowiska. Brzeg morski, tworzącego się wówczas Zalewu Puckiego, oddalony był kilkaset metrów od osady, a poziom wody był niższy o ok. 3-2 m od obecnego.
Szczegółowe wyniki badań zostaną opublikowane w artykule autorstwa Lucy J. E. Cramp, Matyldy Ruter i Łukasza Pospiesznego z Uniwersytetu w Bristolu, Volkera Heyda z Uniwersytetu w Helsinkach i Danuty Król z Muzeum Archeologicznego w Gdańsku. Ukaże się w grudniu br. w XXVIII tomie czasopisma “Pomerania Antiqua”.
PAP – Nauka w Polsce
Szymon Zdziebłowski
Fot. D. Król
Wspieraj niezależne wydawnictwo:
Podoba Ci się to co robimy? Wesprzyj projekt Magna Polonia!
