Czy naziści uważali Irańczyków za rasę “aryjską”?
“Mała wiedza to niebezpieczna rzecz”. To dobrze znane powiedzenie w języku angielskim doskonale nadaje się do badania historii. Tak jak niebezpieczne mogą być jawne fabrykacje, tak częściowe i wybiórcze fakty mogą czasami być jeszcze bardziej mylące. Przykładem tego jest nazistowska koncepcja rasy aryjskiej i to, czy nazistowscy urzędnicy uważali Irańczyków za jej część. Na przestrzeni czasu pojawiło się wiele mylących twierdzeń na ten temat, często w celach politycznych.
W tym artykule opieram się na pracy odpowiednich naukowców, aby pokazać, co naziści naprawdę myśleli o Irańczykach i co rozumieli przez pojęcie rasy “aryjskiej”.
Co to znaczy “aryjski”?
Podobnie jak wiele terminów i symboli używanych i nadużywanych przez nazistów, termin “aryjski” lub “aryjski” ma odrębną historię, która sięga wieków wstecz. Termin ten był samookreśleniem etnicznym używanym przez różne ludy w starożytnych Indiach i Iranie. Pojawia się więc w świętych tekstach hinduizmu i zoroastryzmu, które sięgają drugiego tysiąclecia p.n.e., a także w starożytnych inskrypcjach.
Godnym uwagi przykładem tego ostatniego jest inskrypcja znaleziona w miejscu pochówku Dariusza Wielkiego, starożytnego monarchy rządzącego Iranem, który zmarł w 486 r. pne. Podając coś w rodzaju swojej biografii, Dariusz mówi potomnym, że jest “Aryjczykiem, z aryjskiego rodu”.Wieki później, wraz z rozwojem nowoczesnej lingwistyki w XVIII wieku, naukowcy odkryli, że wiele języków Indii, Iranu i Europy miało wspólnego przodka i wszystkie można sklasyfikować jako języki aryjskie.
Teorie językowe
Wiele języków na całym świecie jest ze sobą powiązanych, ponieważ populacje przemieszczały się na różne sposoby na przestrzeni wieków. Jednak w nadchodzących dziesięcioleciach nacjonalistyczni myśliciele w Europie, Stanach Zjednoczonych, Indiach i Iranie wykorzystali tę kategorię językową, aby twierdzić, bez dowodów, że “indoeuropejski” był w rzeczywistości biologiczną “rasą”, obecnie często nazywaną “rasą aryjską”.
Ten światopogląd nasilił się w XIX wieku, gdy naukowy rasizm i ostry podział ludzi na “rasy” stał się popularny wśród wielu europejskich myślicieli.
Niemiecki odkrywca Julius Klaproth twierdził, że “Aryjczycy” lub “Indogermanie” byli starożytnym ludem o jasnej skórze, podczas gdy francuski filolog Frederic Eichhoff stwierdził, że “dowody zarówno fizjologii, jak i lingwistyki” pokazują, że wszyscy Europejczycy “pochodzą z Orientu”.
Rasistowscy myśliciele europejscy z XIX wieku wywarli później wpływ na nazistowską ideologię rasową. Jednym z najbardziej wpływowych przykładów był Houston Stewart Chamberlain, brytyjsko-niemiecki filozof, którego popularna książka z 1899 roku, The Foundation of the Nineteenth Century, była obowiązkową lekturą dla nauczycieli w Niemczech za czasów cesarza Wilhelma II, a później wywarła duży wpływ na Hitlera i nazistów.
Co ważne, europejscy rasiści, którzy propagowali teorię aryjską, często wierzyli również, że współczesne ludy Iranu i Bliskiego Wschodu nie są już “czystymi Aryjczykami”, o czym świadczy ich nie-biała skóra. Mówiąc prościej, nie należeli oni do rzekomo wyższej rasy “Aryjczyków”. W połowie lub pod koniec XIX wieku w Niemczech pojawiła się nowa wersja. Nowa wersja mitu aryjskiego głosiła, że korzenie Aryjczyków znajdowały się w północnej Europie.
Jak wyjaśnia współczesny irańsko-niemiecki historyk David Motadel, ci niemieccy myśliciele wierzyli, że “Aryjczycy” przenieśli się z Europy do Azji “i założyli starożytne cywilizacje Wschodu”, podczas gdy “na azjatyckich obrzeżach zdegenerowali się poprzez mieszanie się z obcymi rasami”. Oznaczało to, że do XX wieku “tylko ‘rasa nordycka’, główna rasa w środkowej i północnej Europie, pozostała czysto ‘aryjska'”.
Naziści i mit aryjski
W latach dwudziestych i trzydziestych XX wieku naziści uczynili wersję tego przekonania o “rasie aryjskiej” centralnym elementem swojej ideologii. W swoim manifeście Mein Kampf przywódca nazistów Adolf Hitler nazwał “Aryjczyków” “rasą niosącą kulturę” i twierdził, że pochodzili oni z północnej Europy i założyli cywilizacje na całym świecie, ale zniknęli z powodu mieszania się z innymi.
Naziści mocno promowali mit aryjski jako część swojej propagandy, która zapewniała o starożytnych korzeniach narodu niemieckiego i rzekomym powrocie do skradzionej chwały. Hitler i inni niemieccy naziści dali jasno do zrozumienia, że współcześni Irańczycy nie byli uważani za czystych Aryjczyków. Mówiąc o Irańczykach, Hitler miał później fałszywie twierdzić: “Narody, które nie pozbyły się Żydów, zginęły”.
Jednym z najbardziej znanych tego przykładów był upadek narodu, który kiedyś był tak dumny – Persów [stara europejska nazwa Irańczyków]”. Mówiąc bardziej dosadnie, Hitler powiedział dowództwu niemieckiej armii w 1939 roku: “Będziemy nadal wzniecać niepokoje na Dalekim Wschodzie i w Arabii. Musimy myśleć jak mistrzowie i widzieć w tych ludziach co najwyżej lakierowanych półgłówków, którzy chcą poczuć bat”. Czołowy nazistowski teoretyk Alfred Rosenberg dalej wyjaśniał ten podział na starożytnych i współczesnych mieszkańców Iranu.
W swojej książce z 1930 roku, The Myth of the Twentieth Century, Rosenberg napisał, że starożytni Irańczycy byli “Aryjczykami z północną krwią”, ale dodał, że zdegenerowali się z powodu mieszania się z “niższymi rasami”
Rosenberg napisał: “Pewnego razu perski król wydał rozkaz wyrycia w skale Behistun [w Iranie] następujących słów: ‘Ja, Dariusz Wielki Król, Król Królów, Aryjczyk, mający aryjski rodowód’ Dziś pers ciągnie bezmyślnie muła przy tej ścianie. Reprezentuje on tysiące. Kultura i osobowość rodzą się razem z rasą, a także umierają razem z nią”.
Innymi słowy, starożytni Irańczycy byli wyższymi “Aryjczykami”, podczas gdy współcześni Irańczycy, podobnie jak przechodzący obok “perski mułła”, utracili tę starożytną chwałę poprzez rozcieńczenie swoich zasobów. Jak wyjaśnia Motadel: “Większość ideologów narodowego socjalizmu zgadzała się z ideą, że ‘Aryjczycy’ – próbując kultywować Orient – zginęli w wyniku infiltracji (Überfremdung) przez ‘rasy semickie'”.
Naziści u władzy
Kiedy naziści doszli do władzy w Niemczech w styczniu 1933 roku, zaczęli tworzyć prawo w oparciu o swój rasistowski światopogląd. Głównym celem nazistowskiej polityki było wykluczenie, a ostatecznie unicestwienie Żydów. Jeśli chodzi o ludzi, którzy nie byli ani Żydami, ani “Aryjczykami”, wśród różnych nazistów istniały różne pomysły. Chociaż niniejszy artykuł koncentruje się na Irańczykach, wiele innych populacji, takich jak Romowie i Czarni Afrykanie, również było uważanych przez nazistów za gorsze rasowo.
W 1933 r. uchwalono ustawę o służbie cywilnej, ustawę o ograniczeniu zawodowej służby cywilnej, która ograniczała pewne prawa do Niemców sklasyfikowanych jako Aryjczycy. Definiując “Aryjczyka” na potrzeby tej ustawy, nazistowski urzędnik Albert Gorter napisał: “Aryjczycy są… podzieleni na zachodnich (europejskich), czyli Niemców, Rzymian, Greków, Słowian, Lettów, Celtów [i] Albańczyków, oraz wschodnich (azjatyckich) Aryjczyków, czyli Hindusów (Hindusów) i Irańczyków (Persów, Afgańczyków, Ormian, Gruzinów, Kurdów)”. Jednak wielu nazistów nie akceptowało tak ekspansywnej koncepcji Aryjczyków, która obejmowała wielu nie-Europejczyków.
Jak wyjaśniono powyżej, nie postrzegali oni współczesnych Irańczyków jako należących do “rasy panów” o rzekomym nordyckim pochodzeniu. Ponadto rządy innych państw, takich jak Iran, skarżyły się, że “paragraf aryjski” dyskryminuje ich obywateli. Nawet jeśli “paragraf” wydawał się obejmować Irańczyków, irańscy studenci mieszkający w Niemczech nie byli chronieni.
W jednym z incydentów irańskie ministerstwo spraw zagranicznych złożyło formalną skargę, gdy nazistowscy bandyci zaatakowali irańskich studentów na ulicach Berlina. W wyniku krajowych i zagranicznych nacisków naziści uchwalili nowe prawa rasowe. W listopadzie 1934 r. na spotkaniu różnych nazistowskich agencji debatowano nad dalszym używaniem słowa “aryjski” jako kategorii prawnej. Przedstawiciele Ministerstwa Spraw Wewnętrznych zasugerowali, że można ją po prostu zastąpić słowem “nie-Żyd”, co było mniej skomplikowane.
Haans Seel z ministerstwa szczegółowo omówił tę kwestię i argumentował, że termin “Aryjczyk” jest “wysoce kontrowersyjny i naukowo niewyjaśniony”. Kiedy w 1935 r. ogłoszono norymberskie ustawy rasowe, nie odnosiły się one do “aryjczyków”, ale do “niemieckiej lub pokrewnej krwi” oraz “Żydów i innych osób niespokrewnionych”.
Ta ostatnia kategoria stanęła teraz w obliczu szeregu nowych ograniczeń; co najważniejsze, zostali oni pozbawieni niemieckiego obywatelstwa, nawet odznaczeni weterani wojenni. Prawa te zakazywały również małżeństw i stosunków seksualnych między “Żydami i innymi osobami niebędącymi krewnymi” z “niemiecką lub pokrewną krwią”.
Irańczycy i koncepcja “aryjska
Dziewiętnastowieczny obieg aryjskiej koncepcji rasowej nie ograniczał się do Europy, a wielu nacjonalistycznych irańskich inteligentów również przyjęło jej wersję. Próbując zaskarbić sobie dyplomatyczną przychylność państwa irańskiego, naziści również oportunistycznie wykorzystywali tę koncepcję.
W 1934 roku, gdy w Berlinie odbyła się ceremonia upamiętniająca tysięczną rocznicę urodzin irańskiego poety Ferdowsiego, nazistowski burmistrz Henrich Sahm wskazał na “zaskakujące podobieństwo” twórczości Ferdowsiego do “niemieckich sag bohaterskich” i przypisał to wspólnemu “aryjskiemu” pochodzeniu. Irańscy dyplomaci często nalegali na swoich niemieckich odpowiedników, że są “Aryjczykami” i powinni być uważani za “pokrewną” krew z Europejczykami.
Ówczesny rząd Iranu utrzymywał rozległe stosunki z Niemcami, które poprzedzały dojście nazistów do władzy. Jennifer Jenkins, historyk z Uniwersytetu w Toronto i czołowy autorytet w dziedzinie historii stosunków irańsko-niemieckich w okresie międzywojennym i podczas II wojny światowej, argumentowała, że podstawą tych stosunków były kwestie ekonomiczne, a nie rasowo-ideologiczne.
Motadel mówi: “Powszechne przekonanie, że nazistowskie Niemcy cieszyły się znakomitą reputacją w Iranie i utrzymywały silne stosunki z rządem Pahlaviego, jest mało trafne” i wskazuje na fakt, że wielu członków irańskiego gabinetu miało alianckie tendencje. Tak było nawet przed 1941 r., kiedy inwazja anglosowiecka obaliła rząd Rezy Szacha i zastąpiła go na stanowisku monarchy swoim synem.
Mimo to, kierując swoją propagandę do Iranu, naziści starannie wykorzystywali “aryjskie” motywy. Erwin Ettel, niemiecki ambasador w Iranie w latach 1939-1941, podkreślał wykorzystanie takich tematów w swoich “ogólnych wytycznych dotyczących propagandy w Iranie”, a także nalegał, by “niemiecka walka ze światowym judaizmem” była również skierowana “przeciwko Żydom w Iranie, którzy chcą zmusić aryjski naród irański do poddania się ich knutowi [jarzmu]”.
W 1936 r., gdy nazistowskie Niemcy przygotowywały się do organizacji Igrzysk Olimpijskich w Berlinie, starały się, aby jak najwięcej narodów wzięło w nich udział. Odroczyły również ściganie przestępstw na mocy norymberskich ustaw rasowych do czasu zakończenia igrzysk. W międzyczasie niemieckie ministerstwo spraw zagranicznych zapewniło Egipcjan, że nie zostaną wykluczeni z igrzysk z powodu swojej rasy.
Błędny raport medialny doprowadził do dalszych wyjaśnień.
W czerwcu 1936 roku francuska gazeta doniosła, że Niemcy zdecydowali się zaklasyfikować Turków jako “Aryjczyków”, nie włączając do tej kategorii Egipcjan, Irakijczyków ani Irańczyków. Historia ta doprowadziła do kryzysu dyplomatycznego i protestów dyplomatów z tych trzech krajów.
Raport okazał się jednak mistyfikacją; w rzeczywistości naziści po prostu włączyli Turków jako “naród europejski”, co nie miało żadnych praktycznych konsekwencji, ponieważ obywatele innych krajów (o ile nie byli Żydami) i tak nie byli celem norymberskich ustaw rasowych. Jak pisze Motadel: “Berlin… nigdy nie sklasyfikował całego narodu jako ‘aryjskiego’ lub ‘niearyjskiego’, a nawet był bardzo ostrożny w używaniu terminu ‘aryjski’ w oficjalnych tekstach po 1934 roku”.
Mimo to irański rząd zaprotestował, podobnie jak rządy Iraku i Egiptu. Ambasador Teheranu w Turcji skontaktował się z niemieckim przedstawicielstwem w Ankarze i zagroził eskalacją dyplomatyczną, podczas gdy irański ambasador złożył skargę w Ministerstwie Spraw Zagranicznych w Berlinie. W odpowiedzi Walter Gross, szef niemieckiego Biura Polityki Rasowej, oświadczył, że “wysłannik nie może jednak oczekiwać, że Irańczycy zostaną uznani za Aryjczyków”.
Zasugerował, by kwestia ta została rozstrzygnięta w ustnej rozmowie z irańskim ambasadorem. Kiedy spotkali się tydzień później, irański ambasador nalegał na Grossa, by Irańczycy byli nie tylko “pokrewnym narodem”, ale “przodkami rasy aryjskiej”. Ale, jak wyjaśnia Motadel, “Gross nie był pod wrażeniem”, a Irańczycy nie mieli być oficjalnie klasyfikowani jako “Aryjczycy” przez nazistowski reżim.
Gross potwierdził jedynie, że ustawy norymberskie nie będą miały zastosowania do małżeństw między nieżydowskimi Irańczykami i Niemcami; co było kwestią sporną, ponieważ prawa te i tak nie miały zastosowania do nieżydowskich obywateli innych krajów.
Taką samą gwarancję otrzymały rządy Egiptu i Iraku.
“Aryjska” propaganda
Choć naziści nie uważali Irańczyków za “Aryjczyków” dla celów wewnętrznych, byli gotowi wykorzystać mit “aryjski”, aby spróbować przeciągnąć Irańczyków na swoją stronę podczas II wojny światowej. W tym samym duchu, mimo że Hitler używał skrajnie rasistowskiego języka wobec innych nie-białych ludów, takich jak Arabowie i Hindusi, naziści od czasu do czasu próbowali współpracować z niektórymi nacjonalistami ze świata arabskiego lub Indii, gdy było to przydatne.
Abdulrahman Seif Azad był irańskim dziennikarzem, który mieszkał w Niemczech przez wiele lat przed dojściem nazistów do władzy i publikował czasopisma w różnych językach, które promowały handel między Iranem a Niemcami. W latach 30. naziści pomogli mu opublikować czasopismo o nazwie Iran-Bastan (Starożytny Iran), które wykorzystywało rasistowskie “aryjskie” tematy. W 1941 r. wrócił do Iranu, by kontynuować publikację tego czasopisma z wieloma rasistowskimi motywami.
Innym przykładem jest Davud Munshizade. Irański działacz polityczny, który przeniósł się do Niemiec w 1937 r., został zatrudniony przez nazistów do uruchomienia perskojęzycznej propagandy radiowej w Iranie w 1939 r., rozpowszechniając pro-nazistowskie tematy.
W latach powojennych Munshizade powrócił do Iranu i w 1951 r. założył Sumka, Irańską Partię Narodowo-Socjalistyczną. Sumka była wyraźnie wzorowana na partii nazistowskiej i wraz z innymi skrajnie prawicowymi grupami, takimi jak Partia Panirańska, sponsorowała ataki na lokalnych Żydów i lewicowców w Iranie, jednocześnie chwaląc się “aryjską” rasą, do której rzekomo należała większość Irańczyków.
Dziś “mit aryjski”, idea, że istnieje “rasa panów”, która łączy ludy Europy z ludami Iranu i Indii, został całkowicie zdyskredytowany na całym świecie. Nieuchronnie niektórzy Irańczycy, Hindusi i Europejczycy nadal trzymają się wersji mitu o biologicznej wyższości. Jednak, jak pokazuje niniejszy artykuł, naziści nie uważali współczesnych Irańczyków za rasę wyższą.
Źródło: iranian web
Tłumaczenie: Tom Zwk
Polecamy również: Synod o synodalności zagrożeniem dla przetrwania Kościoła
Wspieraj niezależne wydawnictwo:
Podoba Ci się to co robimy? Wesprzyj projekt Magna Polonia!
