Kalendarium historyczne: 12 września 1635 – rozejm w Sztumskiej Wsi

Rocznica zawarcia rozejmu w Sztumskiej Wsi pomiędzy Rzeczpospolitą i Szwecją.

Dziś w naszym kalendarium przyjrzymy się sprawie przedłużenia rozejmu z Altmarku (1629), które miało miejsce w Sztumskiej Wsi.

Władysław IV, podobnie jak jego ojciec Zygmunt III Waza, nie zamierzał zrezygnować z korony szwedzkiej. Odzyskanie dziedzictwa stało się dla niego osobistym wyzwaniem. Na drodze do celu, często wadził się ze szlachtą i magnatami. Już nazajutrz po zwycięskiej wojnie z Rosją, król rozpoczął przygotowania do ataku na Szwecję.

Sejm zgodził się uchwalić podatki wojenne, utworzono też kilkunastostatkową flotę inwazyjną. Ufortyfikowano polskie wybrzeże oraz wybudowano port wojenny we Władysławowie. Szlachta nie wyrażała jednak zgody na wojnę w celu odzyskania Inflant. Zamiast tego, wobec wygaśnięcia rozejmu z Altmarku, zdecydowała podjąć rozmowy pokojowe, zakończone porozumieniem w Sztumskiej Wsi z 12 września 1635 roku.

Mediatorami dążącymi do przedłużenia zawieszenia broni byli przerażeni skalą polskich przygotowań wojennych Anglicy, Holendrzy, Francuzi i Brandenburczycy, którzy dodatkowo, bezskutecznie próbowali wciągnąć polskiego króla do obozu protestanckiego. Władysław IV do końca pozostał wiernym zwolennikiem katolickich Habsburgów, nawet wówczas, gdy po zmarłej Cecylii Renacie, pojął za żonę francuską księżniczkę Ludwikę Marię Gonzagę.

Mimo wszystko Szwedzi, którym przewodziła słaba i ugodowa królowa Krystyna Waza, byli przerażeni zgromadzonymi przez Polaków siłami. Dlatego też, podobnie jak krótkowzroczna polska szlachta, również dążyli do pokoju.

Na mocy rozejmu:

Szwedzi zatrzymywali Inflanty na północ od Dźwiny oraz Rygę, gwarantując jednocześnie swobodę kultu zamieszkującym te tereny katolikom.
Polska otrzymała z powrotem porty Tolkmicko, Elbląg, Braniewo, Piławę i Kłajpedę.
Szwedzi zrezygnowali z prawa do cła (na 2 lata otrzymał je Władysław IV Waza).
Polacy zatrzymywali tereny na południe od Dźwiny, tj. Kurlandię, Semigalię, Powiat piltyński oraz Inflanty polskie.
Szwedzi obiecali zwrócić statki polskiej floty.
Król Polski Władysław IV zawieszał na okres rozejmu swoje pretensje do szwedzkiej korony (czyli do momentu, w którym miał osiągnąć wiek 66 lat).
Wielkie Księstwo Litewskie miało mieć pełną swobodę w handlu na Dźwinie.

Delegacji polskiej przewodził kanclerz Jakub Zadzik, a towarzyszyli mu Ernest Denhoff, Remigiusz Zaleski, Jakub Sobieski, Krzysztof Radziwiłł, Rafał Leszczyński. Po stronie szwedzkiej rokowania prowadził Per Brahe. Sfinalizowanie rokowań nastąpiło wbrew woli Władysława IV. Układ został zaaprobowany przez Sejm zebrany 21 listopada tego roku.

Rozejm został zerwany w 1655 przez stronę szwedzką. Wznowioną wojnę zakończył pokój oliwski, zawarty na rok przed teoretycznym upływem rozejmu.

12 września wspominamy też równie ważne, a może nawet ważniejsze wydarzenie z historii Polski – bitwę pod Wiedniem z 1683 roku.

Poprzedni wpis z naszego kalendarium dostępny jest tutaj.