Kalendarium historyczne: rocznica wydania wyroku skazującego na dowódcę polskiego podziemia niepodległosciowego – Augusta Emila Fieldorfa ps. “Nil”.
Dziś w naszym kalendarium przyjrzymy się życiu i działalności tego człowieka, oraz okolicznościom zamordowania go przez komunistów.
Był synem krakowskiego kolejarza Andrzeja oraz Agnieszki z domu Szwanda. Kształcił się w miejscowym gimnazjum, a potem w seminarium nauczycielskim. Podczas nauki wstąpił do popularnego wśród młodych patriotów Związku Strzeleckiego. W organizacji cechował się pomysłowością i zaangażowaniem oraz ukończył organizowany przez nią kurs podoficerski. Po rozpoczęciu I wojny światowej zgłosił się na ochotnika do służby w formowanym przez NKN Legionie Zachodnim.
Przeszedł cały szlak bojowy I Brygady Legionów, wykazując się bohaterstwem w obliczu wroga. Został awansowany na sierżanta oraz dwukrotnie odznaczony. Nie złożył przysięgi na wierność cesarzom i został za to przeniesiony na front włoski. Po kilku miesiącach zachorował i wrócił do Krakowa. Po wyzdrowieniu zasilił szeregi Polskiej Organizacji Wojskowej, a w listopadzie 1918 roku wstąpił do Wojska Polskiego.
Brał udział w rozbrajaniu miejscowych oddziałów austriackich. Następnie walczył z bolszewikami na froncie północnym nieopodal Białegostoku i Dyneburga oraz w wyprawie kijowskiej. Dowodził m.in. kompanią w 1. Pułku Piechoty Legionów. W 1919 roku ożenił się z Janiną Kobylińską, z którą miał dwie córki. Po wojnie postanowił pozostać w wojsku. Zamieszkał w Wilnie, gdzie stacjonowała jego macierzysta jednostka.
W latach 20. i 30. zajmował się szkoleniem i wychowaniem patriotycznym podległych sobie żołnierzy. Opiekował się też orkiestrą pułkową. Prywatnie lubił majsterkować i prowadził amatorski warsztat stolarsko-ślusarski, reperując sąsiadom i znajomym przedmioty codziennego użytku, zabawki i meble. W czasie zamachu majowego poparł Józefa Piłsudskiego przeciwko legalnym władzom. Do momentu wybuchu II wojny światowej zdążył uzyskać stopnień podpułkownika.
W 1935 roku dowodził batalionem KOP „Troki”. W 1938 roku stanął na czele 51. Pułku Piechoty Strzelców Kresowych im. Giuseppe Garibaldiego. Na tym stanowisku walczył w czasie kampanii wrześniowej, ponosząc duże straty z powodu wrogiej dominacji powietrza. Po rozbiciu oddziału w bitwie pod Iłżą przedostał się do Krakowa, skąd próbował przejść przez Węgry do Francji. Został aresztowany na granicy ze Słowacją, jednak uciekł i dotarł do formowanej na zachodzie polskie armii.
Tuż przed rozpoczęciem kampanii francuskiej ukończył szkolenie sztabowe i otrzymał awans na pułkownika. Po klęsce aliantów przedarł się do Anglii i rozpoczął współpracę z rządem na uchodźstwie. Został jego delegatem do kierownictwa ZWZ w kraju. W lipcu 1940 roku wyruszył w długą podróż do Warszawy, która prowadziła przez Afrykę, Turcję, Jugosławię i Węgry. Wszedł w skład Komendy Głównej ZWZ i kierował podlegającym jej okręgiem białostockim. Przybrał pseudonim „Nil”.
Pod koniec 1942 roku Stefan „Grot” Rowecki mianował go komendantem nowo utworzonej struktury – Kierownictwa Dywersji (Kedyw). W jej ramach zajmował się organizacją oddziałów partyzanckich, sabotażem infrastruktury wojskowej, likwidowaniem prominentnych hitlerowców i ich kolaborantów. Był współorganizatorem najbardziej spektakularnych sukcesów polskiego podziemia.
Należały do nich akcja „Góral” polegająca na kradzieży 100 mln zł z niemieckiego transportu, akcja pod Arsenałem skutkująca odbiciem więźniów politycznych oraz zamach na szefa SS i policji dystryktu warszawskiego, generała Franza Kutscherę.
W lutym 1944 roku w obliczu zbliżania się frontu Fieldorf został przeniesiony na stanowisko szefa głęboko zakonspirowanej organizacji „Niepodległość” (w skrócie NIE). Miała ona przygotować kadry podziemne do spodziewanej okupacji sowieckiej. Walczył w powstaniu warszawskim, a po jego upadku uniknął niewoli i został zastępcą komendanta głównego AK Leopolda Okulickiego.
7 marca 1945 roku został aresztowany przez NKWD, które znalazło przy nim zakazane dolary. Nie rozpoznano go, lecz i tak trafił do łagru na Syberię (pod fałszywym nazwiskiem „Walenty Gdanicki”). Pracował tam przy wyrębie lasu. Powrócił do Polski w 1947 roku i osiadł w Łodzi. Postanowił ujawnić się w ramach ogłoszonej przez władze amnestii dla przeciwników politycznych.
Od tej pory był inwigilowany przez Urząd Bezpieczeństwa. Proponowano mu także współpracę, którą odrzucił, mając już dość konspirowania. W listopadzie 1950 roku został aresztowany i przewieziony do okrytego złą sławą więzienia mokotowskiego w Warszawie.
Komuniści zarzucili mu wydawanie rozkazów likwidacji partyzantów sowieckich i wytoczyli pokazowy proces. 16 kwietnia 1952 roku żydówka pełniącą rolę sędziego – Maria górowska – skazała go na karę śmierci przez powieszenie. Zakazał rodzinie prosić komunistycznego prezydenta Bieruta o łaskę i został stracony 24 lutego 1953 roku. Po wielu latach oczyszczono go z zarzutów, jednak winni mordu sądowego, któy na nim wykonano nigdy nie ponieśli odpowiedzialności np. Żydówka Górowska nie stawiała się na swój proces, zasłaniając się złym stanem zdrowia.
Poprzedni wpis z naszego kalendarium dostępny jest tutaj.
Wspieraj niezależne wydawnictwo:
Podoba Ci się to co robimy? Wesprzyj projekt Magna Polonia!
