Kalendarium historyczne: rocznica męczeńskiej śmierci wybitnego kaznodziei Andrzeja Boboli, który był autorem m.in. treści ślubów lwowskich Jana Kazimierza.
Dziś w naszym kalendarium przyjrzymy się życiu i działalności tego wybitnego człowieka.
Andrzej Bobola pochodził z rodziny szlacheckiej zamieszkałej na Podkarpaciu. Urodził się najprawdopodobniej w Strachocinie. Nie jest to jasne, podobnie jak imiona jego rodziców, gdyż stosowne dokumenty uległy zniszczeniu w czasie “Potopu” szwedzkiego. Z rodzinnego domu wyniósł głęboką religijność. W 1606 roku rozpoczął naukę w kolegium jezuickim w Braniewie, po którego ukończeniu wstąpił do zakonu jezuitów. Od 1613 roku studiował filozofię i teologię na Akademii Wileńskiej.
Został opiekunem (rektorem) jednego z kościołów w Nieświeżu, a następnie w Wilnie. Tam w 1628 roku z narażeniem życia niósł pomoc materialną i duchową ofiarom nawiedzającej miasto epidemii. Był osobą pokorną, cierpliwą, wyrozumiałą i współczującą. Prowadził bardzo skromne życie, zwykle żywiąc się tylko chlebem i wodą. Dał się poznać jako świetny misjonarz, mówca i kaznodzieja. Jak mało kto rozumiał problemy i potrzeby zwykłego człowieka, co zjednywało mu posłuch i szacunek wszystkich stanów.
Po 1629 roku został skierowany do Bobrujska we wschodnich rejonach Wielkiego Księstwa Litewskiego. Został przełożonym grupy jezuitów zajmujących się nawracaniem miejscowej ludności na katolicyzm. W ten sposób stał się forpocztą cywilizacji łacińskiej, która z powodzeniem rozszerzała swoje wpływy na tym kierunku. W czasie wojny smoleńskiej udzielał pomocy i schronienia uciekinierom z obszarów zagrożonych moskiewskim podjazdem. W połowie lat 30. XVII wieku pracował w Płocku i, krótko, w Warszawie, a od 1638 roku w Łomży.
W 1642 roku trafił do Pińska, gdzie objął kierownictwo szkoły jezuickiej. Na jego kazania przychodziły prawdziwe tłumy, w tym także innowiercy. Dzięki osobistemu przykładowi życia chrześcijańskiego doprowadził do wielu konwersji na katolicyzm. Był z tego powodu znienawidzony przez okoliczne duchowieństwo prawosławne, które próbowało bronić swoich wpływów poprzez organizację dysput teologicznych. Andrzej Bobola świetnie znał teologię i pisma Ojców Kościoła, dzięki czemu zawsze wychodził z tych starć zwycięsko.
Prowadząc działalność misyjną na Ziemi Pińskiej na Polesiu, zasłynął nie tylko jako krzewiciel wyznania rzymskiego, ale także jako człowiek zatroskany o los biednych oraz wielki organizator życia społecznego. Stał się na tyle sławnym kaznodzieją, że król Jan Kazimierz zlecił mu napisanie tekstu ślubów lwowskich. Śluby te, wygłoszone w katedrze lwowskiej 1 kwietnia 1656 roku, oddawały stojącą nad grobem Rzeczpospolitą w opiekę Maryi. Tymczasem na Kresach wciąż trwało powstanie Chmielnickiego.
Kozacy chętnie włączyli obronę prawosławia do swojego programu jako jeden z przewodnich motywów tożsamościowych. Wątki religijne nabrały jeszcze większego znaczenia po ugodzie perejasławskiej z 1654 roku, w której kozaccy buntownicy oddali się pod opiekę carskiej Rosji. Patriarcha moskiewski Nikon nadał konfliktowi z Rzeczpospolitą miano wojny religijnej, wzywając do walki z katolikami. Wyznanie katolickie zostało przez niego utożsamione z polskością; dla zwycięstwa należało więc wytępić i jedno, i drugie.
W praktyce oznaczało to kolejną falę rzezi ludności Kresów. Polowano głównie na duchownych, ze szczególnym uwzględnieniem jezuitów. W maju 1657 roku Andrzej Bobola wrócił na Polesie. Niestety Pińsk został zdobyty przez Kozaków, którzy wymordowali katolicką ludność miasta. Następnie urządzili podobną rzeź Janowa Poleskiego. W czasie masakry dowiedzieli się, że stary już wówczas ksiądz Andrzej ukrywa się w okolicach Mohylna. Jako że był jezuitą wyjątkowo znienawidzonym, urządzono za nim specjalny pościg.
Został schwytany, a następnie zawiedziony do Janowa Poleskiego, gdzie odbył się prowizoryczny sąd nad jego osobą. W czasie wielokilometrowego marszu Bobolę bito kijami i toporami. Nakłaniano go do przejścia na prawosławie, ten jednak odmawiał, twierdząc, że to jego oprawcy powinni nawrócić się na katolicyzm. Rozwścieczeni rezuni wybili mu zęby, wyłupili prawe oko, przypiekali ogniem, zdarli skórę z pleców, odcięli nos, język i wargi. Następnie obcięli mu końcówki palców, w których kapłan trzyma hostię.
Gdy katom znudziła się zabawa, dobili swoją ofiarę ciosem szabli. Duchowny nie zaznał spokoju nawet po śmierci. Jego ciało było poniewierane przez Rosjan w czasie zaborów, a potem przez sowietów w latach 20. XX wieku. Po latach wróciło do Polski, a sam Andrzej Bobola został świętym Kościoła katolickiego oraz jednym z patronów Polski. Do dziś pozostaje osobą kontrowersyjną – prawosławni, zwłaszcza rosyjscy patriarchowie, mają wobec niego kompleksy, gdyż jest symbolem polskiego patriotyzmu oraz triumfu teologicznego i moralnego katolicyzmu nad schizmą.
Andrzej Bobola był osobą bardzo inteligentną, skromną, głęboko wierzącą, oddaną sprawie polskiej i katolickiej. Stał się wzorem krzewiciela katolicyzmu i obrońcy cywilizacji łacińskiej. Jego życie, śmierć i los doczesnych szczątków stanowią alegorię losu, jaki spotkał Polaków i ich kraj w ciągu ostatnich kilku wieków. Świadczą też o wielkości naszego Narodu, który nie poddaje się po porażce, lecz wstaje i trwa wbrew wszystkim przeciwnościom.
Poprzedni wpis z naszego kalendarium dostępny jest tutaj.
Wspieraj niezależne wydawnictwo:
Podoba Ci się to co robimy? Wesprzyj projekt Magna Polonia!
