Kalendarium historyczne: rocznica przeprowadzenia przez zbuntowane chłopstwo ruskie rzezi Polaków i Żydów w Humaniu. Zginęło ok. 20 tys. ludzi.
Dziś w naszym kalendarium przyjrzymy się okolicznościom towarzyszącym temu wydarzeniu.
Katalizatorem buntu chłopskiego było rozpoczęcie Konfederacji Barskiej. Walki Polaków z Moskalami i armią królewską w pewnym momencie doprowadziły do powstania na ukrainie efektu próżni władzy. Konfederaci zostali wyparci na zachód i pomimo zagranicznej pomocy, zaczęli przegrywać.
Osłabienie lokalnych ośrodków władzy oraz odejście sporej liczby szlachty na innej tereny walk, rozzuchwaliły kozactwo i chłopstwo. W czerwcu rozpoczął się masowy bunt żywiołowy bunt czerni ruskiej, zwany koliszczyzną. Na czele ruchu, którego ideą był ślepy mord i rabunek, stanęli Iwan Gonta i Maksym Żeleźniak, którzy utworzyli zbrojne oddziały tzw. hajdamaków.
Wprawdzie rewolta trwała jedynie kilku miesięcy letnich 1768 roku, lecz doprowadziła do masowej czystki etnicznej i znacznych zniszczeń dobytku. Mordowano Polaków i Żydów, a szczególnie okrutnie traktowano duchownych rzymsko- i grecko-katolickich. Pokazuje to, że ważnym czynnikiem warunkującym bunt, było przywiązanie do wyznania prawosławnego.
Największą tragedią była rzeź humańska. Humań, będący prywatnym miastem magnata kresowego Franciszka Salezego Potockiego, było dobrze przygotowane do obrony. Wiedziały o tym tysiące ludzi, dlatego właśnie tam uciekano przed pożogą. W mieście schroniły się dziesiątki tysięcy szlachty i Żydów.
Niestety, ruska część społeczności Humania pomogła hajdamakom zdobyć miasto. Doszło do zdrady najemnych kozaków i wpuszczeniu oblegających w mury miasta. Następnie miejsce miała najstraszliwsza rzeź XVIII wieku na ziemiach polskich, porównywalna jedynie z rzezią Pragi z 1794 roku. Hajdamacy nie oszczędzali nikogo. Podpalali kościoły i mordowali uciekających z nich ludzi. Żydom obcinali kończyny i części twarzy. Tak samo traktowali księży i zakonników z klasztoru bazyliańskiego. Szacunki co do liczby ofiar masakry są różne i wynoszą nawet dwadzieścia tysięcy ludzi.
Ogólna liczba ofiar koliszczyzny jest szacowana na 100 do 200 000 ludzi. Powstanie zostało stłumione przez wojska rosyjskie oraz polskie, wierne królowi Poniatowskiemu.
Poprzedni wpis z naszego kalendarium dostępny jest tutaj.
Wspieraj niezależne wydawnictwo:
Podoba Ci się to co robimy? Wesprzyj projekt Magna Polonia!
