Kalendarium historyczne: rocznica uchwalenia przez sejm warszawski tzw. praw kardynalnych. Rozwiązania te zostały narzucone Polsce przez carycę Katarzynę.
Dziś w naszym kalendarium przyjrzymy się okolicznościom towarzyszącym temu wydarzeniu.
Częściowe reformy kraju, podjęte po wstąpieniu na tron popieranego przez Rosję Stanisława Augusta Poniatowskiego, nie podobały się jego mocodawcom. Dlatego też w 1767 roku zawiązano pod węzłem konfederacji tzw. Sejm Repninowski. Przeprowadził on pod osłoną 40 000 korpusu rosyjskiego, rewizję części podjętych dotychczas reform.
Kluczowe dla rozgrywek politycznych rosyjskiego ambasadora Nikołaja Repnina, okazało się granie na emocjach, a te wzbudzały głównie kwestie religijne i prawa tzw. dysydentów (innowierców). Dotychczasowego prymasa Polski Władysława Łubieńskiego, który sprzeciwiał się równouprawnieniu, Rosjanie otruli. Zastąpił go zupełnie posłuszny poleceniom z Petersburga Gabriel Podoski – kobieciarz, ateista i mason. Tenże nie miał nic przeciwko uznaniu praw innowierców. Jednocześnie Rosjanie popierali powołanie dwóch wzajemnie zwalczających się konfederacji – katolickiej i innowierczej.
W celu sterroryzowania części opornych posłów, Repnin przeprowadził aresztowania i wywózki w głąb Rosji przywódców patriotycznego skrzydła konfederacji radomskiej – biskupa Kajetana Sołtyka, biskupa Józefa Załuskiego, hetmana polnego koronnego Wacława Rzewuskiego i jego syna Seweryna.
Niejasna była rola, jaką miał w tym wydarzeniu sam król. Według niektórych źródeł, osobiście doniósł na powyższe osoby Repninowi, uważając je za szkodzące interesom rosyjskim. Faktem natomiast jest, iż w niedługim czasie po aresztowaniach, Poniatowski dokonał przeglądu wojsk carskich, podczas ich manewrów pod Warszawą.
Po pacyfikacji patriotów, zredagowano podstawowe zasady ustrojowe Rzeczpospolitej, tzw. prawa kardynalne, których gwarantem miała być caryca Katarzyna. Na prawa kardynalne składały się: wolna elekcja, liberum veto, możliwość wypowiedzenia posłuszeństwa królowi w formie konfederacji oraz wyłączne prawo szlachty do sprawowania urzędów i posiadania nieruchomości ziemskich. 24 lutego 1768 roku, Polska podpisała z Rosją tzw. traktat wieczystej przyjaźni, na mocy którego, stawała się de iure protektoratem rosyjskim.
Sejm Repninowski przyznał pełnię praw politycznych dysydentom, choć zagwarantował jednocześnie uprzywilejowaną pozycję Kościoła katolickiego. Wprowadzono też, mało ważną z punktu widzenia rosyjskiego, zasadę głosowania większościowego na sejmikach ziemskich. Podczas obrad, Stanisław August rozpłakał się, a potem zemdlał, gdy część posłów próbowała go przekonać do zerwania z polityką klientelizmu wobec Rosji. W liście do Repnina, tak pisał o efektach sejmu Nikita Panin, jeden z głównych doradców carycy:
„przy swoim głosie wolnym, i z takiemi prawami kardynalnemi, pozostanie Polska na zawsze, przy wewnętrznym swym bezwładzie, politycznem dla nas zerem”.
Zaistniała w kraju sytuacja doprowadziła do gwałtownego wystąpienia patriotycznej i katolickiej szlachty przeciwko zdradzieckiemu królowi i jego protektorom z Rosji. W lutym 1768 roku zawiązano w Barze konfederację, zwaną odtąd Konfederacją Barską. Celem jej było zrzucenie jarzma rosyjskiego, detronizacja Stanisława Augusta, zniesienie praw kardynalnych i równouprawnienia wrogich Polsce dysydentów.
Poprzedni wpis z naszego kalendarium dostępny jest tutaj.
Wspieraj niezależne wydawnictwo:
Podoba Ci się to co robimy? Wesprzyj projekt Magna Polonia!
