Kalendarium historyczne: rocznica przeprowadzenia przez Armię Krajową słynnej akcji pod Arsenałem, w ramach której uwolniono kilkudziesięciu więźniów.
Dziś w naszym kalendarium przyjrzymy się szczegółom tej operacji.
Polski ruch oporu chciał pokazać, że jest w stanie wyzwolić nawet najpilniej strzeżonych więźniów III Rzeszy. Z tego powodu harcerze z konspiracyjnych Szarych Szeregów postanowili odbić swojego kolegę, harcmistrza Jana Bytnara “Rudego” i innych więźniów politycznych, przewożonych z siedziby Gestapo przy alei Szucha do więzienia na Pawiaku. Akcję zaplanowano na 26 marca 1943 roku. Kluczowe dla jej przeprowadzenia było uzyskanie informacji, którym konwojem będzie przewożony “Rudy”.
W akcji o kryptonimie “Meksyk II” pod dowództwem Stanisława Broniewskiego “Orszy” wzięło udział 28 harcerzy. Operacja starannie zaplanowana przez Tadeusza Zawadzkiego “Zośkę”, przyjaciela “Rudego”, została brawurowo przeprowadzona w biały dzień, u zbiegu Bielańskiej, Nalewek i Długiej. Harcerze zaatakowali ciężarówkę przewożącą więźniów na Pawiak. “Rudego” przenieśli do oczekującego w pobliżu samochodu, który odjechał z miejsca zdarzenia. Łącznie odbito 21 osób.
Jan Bytnar “Rudy”, komendant Hufca “Południe” warszawskich Grup Szturmowych Szarych Szeregów, śmiertelnie wyczerpany przesłuchaniami na Gestapo, zmarł 30 marca 1943 roku. Spośród przewożonych więźniów jeden poniósł śmierć, ponadto trzech zostało rannych. Po stronie niemieckiej było czterech zabitych i dziewięciu rannych.
W odwecie za akcję polskiego podziemia następnego dnia – 27 marca – Niemcy rozstrzelali na dziedzińcu więzienia na Pawiaku 140 więźniów.
Niestety, 30 marca zmarł biorący udział w akcji Aleksy Dawidowski “Alek”, a 2 kwietnia – Tadeusz Krzyżewicz “Buzdygan”. Kolejny uczestnik – Hubert Lenk “Hubert” – został aresztowany i zakatowany przez niemców podczas śledztwa. Nie wydał nikogo ze swoich współtowarzyszy.
Akcja pod Arsenałem jest uznawana za jeden z największych wyczynów Polskiego Państwa Podziemnego. Miała duże znaczenie psychologiczne, dodała otuchy mieszkańcom okupowanej Warszawy, Niemcy natomiast stracili poczucie bezpieczeństwa. Dla następnych pokoleń Polaków akcja stała się symbolem solidarności i odwagi, a także niezłomnej walki Szarych Szeregów o niepodległość.
Grafika poglądowa: kadr z filmu “Kamienie na szaniec” z 2014 roku.
Poprzedni wpis z naszego kalendarium dostępny jest tutaj.
Wspieraj niezależne wydawnictwo:
Podoba Ci się to co robimy? Wesprzyj projekt Magna Polonia!
