Kalendarium historyczne – rocznica zwołania synodu biskupów polskich w Łęczycy. Miał on decydujące znaczenie dla kształtowania się nowoczesnego Narodu Polskiego.
Dziś w naszym kalendarium przyjrzymy się jednemu z bardziej istotnych wydarzeń w historii naszego Narodu.
Synod łęczycki z 1285 został zwołany z inicjatywy arcybiskupa gnieźnieńskiego Jakuba Świnki. Był wydarzeniem o znaczeniu epokowym. W jego trakcie zadecydowano o obecności w Kościele idei Korony Polskiej i Narodu Polskieg.
W tamtym czasie Polska znajdowała się w apogeum rozbicia dzielnicowego. Najbardziej światli książęta piastowscy i biskupi polskich diecezji dążyli z całą mocą do przywrócenia jedności kraju i restauracji korony królewskiej (za patrona tego zjednoczenia uznawano świętego Stanisława, kanonizowanego w 1253 roku).
Wśród różnych przeszkód szczególnie niebezpieczne i narastające było zagrożenie polegające na coraz bardziej masowym napływie ludności niemieckiej. Nie zabrakło przy tym – jak w przypadku secesji franciszkanów śląskich – działań polegających na wykorzystywaniu instytucji kościelnych do eliminacji polskości (np. wprowadzano ograniczenia w liczbie Polaków w poszczególnych klasztorach).
Reakcję na te zagrożenia umieścił synod łęczycki wewnątrz swego programu akcji duszpasterskiej. Precyzując obowiązki liturgiczne duchowieństwa, orzeczono m.in.:
Stanowimy by wszyscy księża w czasie mszy świętej, po odśpiewaniu Credo zgromadzonym wiernym wykładali po polsku: Wierzę w Boga, Ojcze nasz i Zdrowaś Maria – oraz święta w następnym tygodniu zapowiadali.
Nakaz posługiwania się językiem polskim został postawiony jeszcze mocniej w uchwale o szkołach:
Nakazujemy dla zachowania i rozwoju języka polskiego przy każdym kościele katedralnym i zakonnym, jako też i innych miejscach, aby tacy tylko stanowieni byli kierownikami szkół, którzy dobrze mówią po polsku i mogliby chłopcom objaśniać autorów po polsku.
Podobnie w odniesieniu do przyznawania urzędów kościelnych:
Także gdy jest napisane ‘Pilnie poznawaj trzodę swoją’, stanowimy i usilnie nakazujemy zachować, aby nikt nie dostał beneficjum połączonego z pasterstwem dusz, który by nie był urodzony w kraju i biegły w mowie tejże ziemi.
Synod został zainicjowany przez arcybiskupa Świnkę, niewątpliwie jednego z najwybitniejszych biskupów jakich miał Kościół w Polsce na przestrzeni całego tysiąclecia. Arcybiskup aż do swej śmierci w 1314 roku, konsekwentnie działał na rzecz zjednoczenia Królestwa Polskiego (nie bez wielkoduszności, którą wykazał się np. popierając księcia Henryka Probusa, z którym był w konflikcie).
W pisanym w następstwie synodu łęczyckiego liście „do trzech kardynałów Kościoła rzymskiego” z roku 1285 arcybiskup Świnka przestrzegał przed szkodami, jakie wynikają dla Kościoła z dominacji niemieckiej w niektórych sferach kościelnych w Polsce, a równocześnie diagnozował:
Lecz i wiele innego zła rozmnożyło się w kraju przez napływ owego ludu, bo ludność polska doznaje od nich ucisku, lekceważenia, wstrząsana jest walkami i ograbiana z chwalebnych praw i obyczajów ojczystych…
Zarówno dekrety synodu łęczyckiego, jak i działalność arcybiskupa Świnki, dobrze ilustrują fenomen solidarności polskich biskupów z oddanym ich pieczy ludem Bożym – którego elity w staraniu o jedność polityczną i o zachowanie swej tożsamości zaczynały się odnajdywać jako odrębny naród.
Był to bodaj pierwszy w naszych dziejach moment, kiedy „elementarz” polskości znajdował swe główne oparcie nie tyle w instytucjach świeckich, ile w Kościele. Polska mowa, wyrażona w nim znajomość rzeczy świętych, polska szkoła i selekcja elit społecznych – wszystko to sprawiło, że wykształcił się nowoczesny Naród Polski. Zresztą jako jeden z pierwszych w Europie.
To właśnie do tego wydarzenia nawiązywał Roman Dmowski pisząc, że polskość jest nierozerwalnie związana z katolicyzmem.
Poprzedni wpis z naszego kalendarium dostępny jest tutaj.
Wspieraj niezależne wydawnictwo:
Podoba Ci się to co robimy? Wesprzyj projekt Magna Polonia!
