Kalendarium historyczne – rocznica nadania przez króla Zygmunta Starego Lenia, przywileju toruńskiego, na mocy której radykalnie podniesiono wymiar pańszczyzny.
Dziś w naszym kalendarium przyjrzymy się jednemu z bardziej istotnych wydarzeń na drodze do upadku przedrozbiorowej Polski.
Podczas gdy w Zachodniej Europie wprowadzano rentę gruntową w formie pieniężnej, a dzierżawcy mieli szeroką wolność osobistą, w Polsce następowało przywiązywanie chłopa do ziemi, a czynsz za użytkowanie był płatny w formie pańszczyzny, czyli renty odrobkowej.
7 stycznia 1520 roku król Zygmunt Stary wydał W Toruniu nowy przywilej szlachecki, dotyczący gospodarki. Jego głównym postanowieniem było wprowadzenie przymusu pańszczyzny w wysokości jednego dnia w tygodniu. Do czasu wydania statutu wymiar pańszczyzny obciążający chłopa wynosił od 2 do 4 dni w roku. Wprawdzie nawet i ta pańszczyzna nie była jeszcze wysoka, to już wkrótce jej wymiar dowolnie zwiększała sobie szlachta decyzjami sejmikowymi, prowadząc do zjawiska zbiegostwa chłopów np. na Sicz.
Wykształcona dzięki przywilejowi toruńskiemu gospodarka folwarczno-pańszczyźniana była jednym z głównych czynników degeneracji państwa i przetrwała nawet jego upadek pod koniec XVIII wieku. Szlachta była tak mocno przywiązana do przymusowej pracy chłopa, że wolała poświęcić interes Narodu i państwa, byleby zachować przywileje, choćby pod obcym panowaniem.
Pamiętać jednak należy, że nawet w XVIII wieku, gdy wysokość pańszczyzny wynosiła nawet 6 dni w tygodniu – była ona liczona od konkretnego dymu czyli domu/rodziny. W ten sposób chłop posiadający żonę i czterech synów mógł taką rentę odrobić w ciągu jednego dnia. Pańszczyzna miała też swoje kategorie. Dzieliła się na zwykłą i sprzężajną. Jeśli chłop pracował na polu pana swoim sprzętem i zwierzętami to jej wymiar był inaczej (łagodniej) liczony.
W praktyce największą uciążliwością, która spadła na chłopów w związku z system folwarczno-pańszczyźnianym, było ograniczenie wolności osobistej, przypisanie do ziemi i ograniczenie wychodźstwa ze wsi. W połączeniu z utrudnieniem edukacji dzieci chłopskich i zamykaniem możliwości nobilitacji, powodowało to gremialne zamknięcie się stanu chłopskiego na sprawy państwowe, alienację z Narodu Polskiego i wręcz wrogość do polskich instytucji państwowych. To wielka zbrodnia ówczesnych szlacheckich demokratów, o której nie wolno nam zapominać.
Poprzedni wpis z naszego kalendarium dostępny jest tutaj.
Wspieraj niezależne wydawnictwo:
Podoba Ci się to co robimy? Wesprzyj projekt Magna Polonia!
