Legendarny dowódca żołnierzy wyklętych, kapitan Zrzeszenia „WiN” Zdzisław Broński „Uskok” jest wśród 21 zidentyfikowanych ofiar totalitaryzmu komunistycznego, których nazwiska ogłosił w Pałacu Prezydenckim IPN. – To nie oni odzyskują godność, to Polska odzyskuje godność – podkreślił prezydent Andrzej Duda.
Najbardziej znanym spośród zidentyfikowanych żołnierzy podziemia jest Zdzisław Broński ps. „Uskok”, sierż. rez. WP, ppor. Armii Krajowej, por. Delegatury Sił Zbrojnych, kpt. Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość”, kawaler orderu Virtuti Militari.
Broński urodził się 24 grudnia 1912 r. w Radzicu Starym w powiecie lubartowskim. W 1934 r. powołano go do służby wojskowej w 23. pułku piechoty we Włodzimierzu Wołyńskim, gdzie ukończył szkołę podoficerską.
Jeden z #Odnaleziony.ch przez @poszukiwaniaipn Zdzisław Broński #Uskok (1912–1949) o niepodległość bił się od IX 1939. Na czele oddziału Obwodu AK Lubartów brał udział w #AkcjaBurza. Po 1945 w #WiN walczył z #władzekomunistyczne. Zginął otoczony w bunkrze ukrywając się przed #UB pic.twitter.com/dFraXKu6TC
— Instytut Pamięci Narodowej (@ipngovpl) 4 października 2018
We wrześniu 1939 r. walczył w składzie 50. pułku piechoty. 8 września 1939 r. dostał się do niewoli niemieckiej, z której zbiegł 17 października 1940 r. Po przedostaniu się w rodzinne strony rozpoczął działalność konspiracyjną. „Początkowo związał się z Polską Organizacją Zbrojną, a następnie wstąpił do Armii Krajowej. Dowodził plutonem terytorialnym nr XIVa, który wchodził w skład Rejonu I Obwodu AK Lubartów. W kwietniu 1944 r. zorganizował oddział partyzancki, który w maju 1944 r. przekształcono w VI pluton zgrupowania oddziałów 8. pułku piechoty Legionów AK” – podaje strona IPN.
Dla znacznej części konspiracji kolejne klęski Niemiec nie zwiastowały końca wojny. Kiedy na Lubelszczyznę wkroczyła Armia Czerwona „Uskok” rozformował swój oddział. Poszukiwany przez NKWD, wrócił do podziemia. „Jest faktem niezaprzeczalnym, że powodem powstania partyzantki były bezwzględne i krwawe metody komunistyczne” – pisał. W początkach 1945 r. odtworzył swój oddział partyzancki, podległy początkowo komendzie Obwodu Delegatury Sił Zbrojnych – Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość” Lubartów, a od maja 1946 r. komendantowi oddziałów leśnych Inspektoratu WiN Lublin mjr. Hieronimowi Dekutowskiemu – słynnemu „Zaporze”. Brońskiego mianowano dowódcą oddziałów Obwodu WiN Lubartów.
W lutym 1947 r. „Uskok” nie skorzystał z amnestii. wrześniu 1947 r. objął komendę nad wszystkimi grupami zbrojnymi operującymi na terenie byłego Inspektoratu WiN Lublin. Od jesieni 1947 r. ukrywał się najczęściej w bunkrze wybudowanym pod stodołą Wiktora i Mieczysława Lisowskich w Dąbrówce koło Łęcznej. Wieczorem 20 maja zabudowania Lisowskich otoczyła 150-osobowa grupa operacyjna UB-MO-KBW.
Rankiem 21 maja 1949 r., kiedy znalazł się w sytuacji bez wyjścia, zdecydował się popełnić samobójstwo. Odebrał sobie życie detonując granat.
W czerwcu 2018 r., w czasie prac prowadzonych przez IPN w okolicach bunkra, w którym zginął „Uskok” odnaleziono fragmenty jego szczątków.
/IPN/
Wspieraj niezależne wydawnictwo:
Podoba Ci się to co robimy? Wesprzyj projekt Magna Polonia!
