79 lat temu 28 października 1939 r. wojska litewskie wkroczyły do odstąpionego Litwinom przez ZSRR Wilna. Rozpoczęła się litewska okupacja Wileńszczyzny, która trwała do czerwca 1940 roku, kiedy to Litwa została anektowana przez ZSRR.
Wilno zajęli Rosjanie 19 września 1939 roku. Załoga miasta, którą od 14 września dowodził płk dypl. Jarosław Okulicz-Kozaryn, była zbyta słaba, by stawić skuteczny opór zdecydowanie silniejszym formacjom Armii Czerwonej. Obronę miasta tworzyły jednostki tyłowe i zapasowe 1. DPLeg i Wileńskiej BK, elementy trzech odtwarzanych batalionów KOP, drużyny Przysposobienia Wojskowego, Legii Akademickiej i ZHP, oddziały uzbrojonych kolejarzy i policjantów. Posiadano też ok. 15 dział, w tym baterię artylerii przeciwlotniczej, a w warsztatach kolejowych przygotowano improwizowany pociąg pancerny. Część oddziałów wycofała się z miasta i udała się w kierunku granicy litewskiej, pozostałe złożyły broń.
Sowiecka okupacja Wilna trwała 40 dni i zaznaczyła się wieloma zbrodniami popełnionymi na polskich patriotach. Jednakże już w październiku 1939 r. sowieckie MSZ wysunęły wobec Kowna żądania udostępnienia swoich baz wojskowych. W zamian Litwinom oferowano zajętą przez Armię Czerwoną Wileńszczyznę.
27 października 1939 r. korpus ekspedycyjny wojsk litewskich, składający się z sił piechoty, kawalerii oraz czołgów, dowodzony przez gen. Vincasa Vitkauskasa, przekroczył dawną granicę z Polską. W asyście delegowanych oficerów Armii Czerwonej uroczyście przepiłowano szlabany graniczne i zniesiono wszystkie inne oznakowania państwowości polskiej, które zostały następnie spalone na stosach.
28 października 1939 roku wojska litewskie wkroczyły do Wilna. Nastał czas brutalnej lituanizacji Wileńszczyzny:
Pierwszym krokiem była zmiana nazw dzielnic i ulic na litewskie, przy czym miała ona charakter totalny, co było postulatem litewskiego Ruchu Narodowego. Zniknęli wszyscy dotychczasowi patroni, nie tylko – co było jeszcze zrozumiałe – tacy jak Józef Piłsudski czy Lucjan Żeligowski, ale też np. Adam Mickiewicz. Litwini w swoim zapale zmieniali nazwy funkcjonujące od Średniowiecza. W dalszej kolejności nakazano usunięcia wszystkich polskich napisów i szyldów z przestrzeni publicznej.
Dużo poważniejsze konsekwencje miała zmiana przepisów o obywatelstwie i objęcie Wileńszczyzny prawem litewskim, co miało miejsce na początku grudnia. Litwini, chcąc zmienić niekorzystne dla nich stosunki narodowościowe w mieście, poszli na skróty, po prostu pozbawiając obywatelstwa wszystkich, którzy nie mogli się wykazać przynależnością do narodu litewskiego. Fakt urodzenia i spędzenia całego życia w Wilnie nie miał tu znaczenia, gdyż władze litewskie uznały okres przynależności miasta do Polski w latach 1922-38 za nielegalny. Wykazanie się litewską narodowością nie było łatwe, gdyż wymagało zmiany nazwiska, udowodnienia litewskiego pochodzenia i zdania niezwykle trudnego egzaminu z języka, który był całkowicie nieznany większości Polakom.
Jak się okazało, wprowadzenie nowego prawa przez władze miało na celu pozbawić obywatelstwa ok. 150 tys. osób, a więc większość mieszkańców miasta i przyznać im status cudzoziemców. Było to z punktu Wilnian drastyczne posunięcie, podobne w skutkach jak pozbawienie Żydów obywatelstwa Niemiec w latach 30-tych. Cudzoziemiec w ówczesnej Republice Litwy miał b. ograniczony dostęp do jakichkolwiek praw podstawowych. Nie mógł podjąć pracy w żadnej instytucji państwowej, w tym na poczcie, w szkole czy na kolei, a także w bankach. Nie mógł uzyskać koncesji na sprzedaż alkoholu, prowadzić praktyki lekarskiej ani prawniczej, prowadzić księgarń i wykonywać wielu innych zawodów. Jak się wydaje, za wprowadzeniem tych praw stały litewskie kręgi finansjery, które liczyły na przejęcie polskiego mienia.
Niemal natychmiast po wprowadzeniu nowych praw rozpoczęły się masowe zwolnienia Polaków z pracy, przede wszystkim nauczycieli, urzędników i kolejarzy, zastępowanych przez Litwinów. W efekcie w Wilnie dramatycznie wzrosło bezrobocie i ubóstwo, a rzesze osób, które z dnia na dzień pozostały bez pracy, stały się beneficjentami systemu opieki społecznej i organizacji charytatywnych.
Czytaj więcej:
http://blogpublika.com/2015/11/13/28-pazdziernika-1939-r-wkroczenie-wojsk-litewskich-do-wilna-litewska-okupacja-wilenszczyzny-1939-40/
Wspieraj niezależne wydawnictwo:
Podoba Ci się to co robimy? Wesprzyj projekt Magna Polonia!
