Ostre uszkodzenie nerek (AKI, od ang. acute kidney injury), zwane dawniej ostrą niewydolnością nerek (ARF, od ang. acute renal failure), jest potencjalnie odwracalnym stanem nagłego pogorszenia czynności wydalniczej nerek, rozwijającym się w ciągu 7 dni. Sprawne dotychczas nerki nagle nie są w stanie filtrować krwi i dochodzi do niebezpiecznego gromadzenia się szkodliwych substancji odpadowych. W najcięższych przypadkach konieczna jest dializa lub przeszczep. W przypadku ostrego uszkodzenia nerek zależnego od dializy śmiertelność może sięgać 50 do 70 proc.

Najczęściej przyczyną ostrego uszkodzenia nerek jest zapalenie. Mediatory stanu zapalnego ulegają rozregulowaniu, co powoduje „burzę cytokinową”, prowadzącą do błędnego koła reakcji odpornościowych, które dalej uszkadzają nerki i inne narządy. Obecnie stosowane metody leczenia nie są skuteczne.

Jak wskazał autor nowego badania, dr Biju Parekkadan, zrównoważenie odpowiedzi zapalnej za pomocą immunoterapii komórkowej może przerwać patologiczny cykl i przywrócić funkcjonowanie narządów po ciężkim uszkodzeniu. Dr Parekkadan jest współzałożycielem naukowym Sentien Biotechnologies. Inc. w Lexington. Sentien przeprowadził swoje pierwsze badanie na ludziach, współpracując z kilkoma ośrodkami w Stanach Zjednoczonych, aby przetestować swój produkt SBI-101 w fazie 1b próby klinicznej. Już na wczesnych etapach badania klinicznego wyniki są obiecujące.

SBI-101 to system dostarczania leku ex vivo. Zastosowano go do mezenchymalnych komórek macierzystych (MSCs), które dzięki nowej metodzie mogą dłużej utrzymać żywotność. Także obwodowa odpowiedź immunologiczna zostaje przeprogramowana w kierunku naprawy narządów.

MSC wydzielają kilka rodzajów cząsteczek, które modulują odpowiedź komórki odpornościowej na stan zapalny i dlatego mają ogromny potencjał do zastosowania w medycynie regeneracyjnej. Jednak MSCs podawane konwencjonalną drogą dożylną są na ogół odfiltrowywane w płucach i niewykrywalne w organizmie wkrótce po podaniu. „Biorąc pod uwagę tak szybki klirens, mogą nie być w stanie osiągnąć dawki potrzebnej do trwałego wpływu na ogólnoustrojową odpowiedź immunologiczną” – wyjaśnił dr Parekkadan.

Ta właśnie wiedza farmakologiczna doprowadziła do poszukiwania wydajniejszej metody dostarczania MSCs. Innowacją terapii SBI-101 jest połączenie „gotowych” MSCs i zatwierdzonego przez FDA urządzenia do filtracji krwi w celu poprawy i kontroli ekspozycji na MSCs. Taka konstrukcja pozwala na “przeprogramowanie” krwi pacjenta poza organizmem, w urządzeniu zawierającym MSCs, zachowując w ten sposób ich żywotność przez cały czas trwania leczenia.

„W efekcie SBI-101 zachowuje się jak tkanka MSC, która działa poza ciałem, aby wyczuć stan zapalny w krwiobiegu pacjenta i odpowiadać naturalną mieszaniną czynników wzrostu, cytokin i chemokin, aby znormalizować sygnalizację immunologiczną i funkcję” – wyjaśnił dr Parekkadan.

Badanie fazy 1 opisane w SCTM miało na celu przetestowanie bezpieczeństwa, tolerancji i farmakologii SBI-101 u dorosłych z zagrażającym życiu uszkodzeniem nerek, którzy byli już poddawani dializie. Do badania zrekrutowano szesnastu pacjentów. Dwunastu było leczonych SBI-101 wraz ze standardowym schematem ciągłej terapii nerkozastępczej (CCRT), podczas gdy czterech otrzymało pozorowany SBI-101 wraz z CRRT. Okres leczenia trwał co najmniej 12 godzin, a nie dłużej niż 24. CCRT jest wolniejszą formą dializy, która w mniejszym stopniu obciąża serce. Leczenie trwa zwykle 24 godziny, w porównaniu do czterech godzin w przypadku konwencjonalnych procedur dializy.

Oceny dokonywano następnie okresowo w ciągu 28 dni po leczeniu. Zmierzone poziomy wydzielanych czynników wskazywały na dłuższy czas trwania terapii niż przy podaniu drogą dożylną. Co więcej SBI-101 promował odpowiedź immunoterapeutyczną, która była związana ze zmniejszeniem uszkodzenia nerek. Nie zaobserwowano żadnych poważnych skutków ubocznych związanych z SBI-101.

„Te wczesne wyniki sugerują, że SBI-101 może wpływać na obwodową odpowiedź immunologiczną, która może być przenoszona na miejscowe uszkodzenie tkanek w ważnych narządach, w tym w nerkach. Ten ważny pierwszy krok stanowi podstawę do zbadania, w jaki sposób taka immunoterapia może wpłynąć na wyniki pacjentów w większych badaniach z udziałem pacjentów” – podsumował dr Parekkadan.

„Badanie to podkreśla potencjalne podejście kliniczne, które może zmienić wyniki u pacjentów z ostrym uszkodzeniem nerek i uzależnionych od dializy” – powiedział Anthony Atala, redaktor naczelny STEM CELLS Translational Medicine i dyrektor Wake Forest Institute for Medycyna regeneracyjna: „Te wyniki badań klinicznych podkreślają potencjał leczniczy mezenchymalnych komórek macierzystych i uzasadniają dalsze badania”.

Nauka w Polsce – PAP
Autor: Paweł Wernicki