To nie pierwszy rezerwat w tej okolicy, żółwie chronione są tutaj już od ponad czterdziestu lat. W 1974 r. na potrzeby ochrony żółwia wyłączono ponad 4 ha lasu. Aktualnie w niewielkim wąwozie z małym zbiornikiem wodnym na terenach Nadleśnictwa Karczma Borowa znajduje się największa na terenie RDLP w Poznaniu grupa tych rzadkich gadów. Coroczne badania tych tajemniczych zwierząt prowadzą naukowcy z PTOP Salamandra, m.in. liczą żółwie i oceniają ich kondycję.

– Żółwie zwyczaje naukowcy poznają przy pomocy radiowych nadajników, umieszczonych na skorupach gadów. Dzięki obserwacjom prowadzonym przez leśników i naukowców udało się ustalić ich trasy, miejsca rozrodu i lęgów żółwi, a w konsekwencji doprowadzić do wykupu prywatnych gruntów z przeznaczeniem na łąkę, na której będą wypasały się owce. Owce z kolei będą miały za zadanie zapobiec zarastaniu żółwiego lęgowiska – mówi Andrzej Szeremeta nadleśniczy Nadleśnictwa Karczma Borowa.

O żółwiu słów kilka…

– Żółwie błotne mogą żyć nawet do 120 lat. Samice są większe i cięższe od samców, średnia waga samicy to ok. 1,5 kg, samiec zaś rzadko przekracza 1 kg. Głównym zagrożeniem dla żółwi są drapieżniki, takie jak lisy, dziki, jenoty i borsuki, które wygrzebują i zjadają złożone w ziemi żółwie jaja. Dlatego leśnicy i naukowcy wspólnie monitorują populację, co umożliwia ochronę tego rzadkiego gatunku, głównie poprzez zabezpieczanie miejsc rozrodu – zaznacza Joanna Girtler z Nadleśnictwa Karczma Borowa.

Środowiskiem, w którym najczęściej naturalnie występuje żółw błotny, są bagna, zalane olsy, tereny podmokłe. Jest drapieżnikiem, który poluje i odżywia się wyłącznie pod wodą, zjadając owady wodne, ich larwy oraz ślimaki, małże, kijanki i żaby. Większość życia spędza w zbiornikach wodnych, oddycha przy pomocy płuc – powietrzem atmosferycznym, ale pod wodą może przebywać nawet do jednej godziny. Zimuje zagrzebany w mule na dnie zbiornika przez około 5 miesięcy, budząc się z zimowego snu w kwietniu lub w maju. Samica ma zdolność widzenia w podczerwieni, co jest niezwykle ważne podczas znalezienia właściwego miejsca lęgowego.

Żółw błotny Emys orbicularius L. to długowieczny i dostojny przedstawiciel gadów w Polsce. Objęty ścisłą ochroną gatunkową od roku 1935. Prowadzi skryty tryb życia, a najłatwiej zaobserwować go w okresie lęgowym, na przełomie maja i czerwca.

– Realizujemy działania związane m.in. z małą retencją. W rezerwacie wybudujemy dwa progi piętrzące, jeden próg piętrzący z brodem i będziemy utrzymywali stałe piętrzenie wody.  Dzięki takim działaniom, w tym miejscu populacja żółwia błotnego będzie miała stabilne warunki do życia – dodaje Joanna Girtler z Nadleśnictwa Karczma Borowa.

Poważnym zagrożeniem dla populacji żółwia błotnego w Polsce są od kilku dziesięcioleci żółwie pochodzące z Ameryki Północnej. Żółw czerwonolicy, który został zaliczony do najbardziej inwazyjnych gatunków obcych w skali całego świata, konkuruje z błotnym o pokarm, miejsca składania jaj i wygrzewania się. Żółwie czerwonolice są również nosicielami wielu niebezpiecznych patogenów.

Miejsce występowania

Największa populacja żółwia błotnego w Polsce występuje na Polesiu, w nadleśnictwach: Sobibór, Chełm, jak i w Poleskim Parku Narodowym, gdzie liczy ona ok. 1,5 tys. osobników. Drugim pod względem liczebności tego gatunku obszarem występowania w naszym kraju jest Radomszczyzna, w szczególności Puszcza Kozienicka. W zachodniej Polsce również możemy spotkać żółwia błotnego. Występuje on w cichych, spokojnych i dzikich obszarach mokradeł, w tym w okolicach miasta Leszna. Jest to obszar, który objęto ochroną ponad 40 lat temu, w 1974 roku.

Z kart historii

Badania i monitoring żółwi w rejonie Leszna prowadzono od lat 1965-66, co poskutkowało oznakowaniem 9 osobników w 1986 r.

Żółwia błotnego wpisano również do Polskiej Czerwonej Księgi Zwierząt oraz objęto ochroną w ramach dyrektywy siedliskowej UE. Stanowiska żółwi na terenie Nadleśnictwa Karczma Borowa są monitorowane przez leśników zgodnie z Instrukcją Ochrony Lasu. Od 2015 r. badania na tym terenie prowadzi Polskie Towarzystwo Ochrony Przyrody „Salamandra”, w ramach Program CHELONIA. Dodatkowo od 2006 roku przez Klub Przyrodników, w ramach międzynarodowego projektu LIFE „Ochrona żółwia błotnego i płazów nizin północnej Europy”.

Podstawowe działania w ramach aktywnej ochrony tych zwierząt obejmują monitoring ich populacji, poprawę warunków siedliskowych (biotopów wodnych i lądowych) oraz edukację. Nadleśnictwo prowadzi monitoring wraz z Polskim Towarzystwem Ochrony Przyrody Salamandra.

/lasy.gov.pl/