Józef Dreyza 5.07.1863 – 6.05.1951
Wytrwałość, doświadczenie, zdolność do pracy na rzecz dobra wspólnego, poświęcenie życia osobistego otworzyły drogę Józefowi Dreyzie do sukcesu, a Polsce drogę do serc i duszy Ślązaków. Aż trudno uwierzyć, że ten niestrudzony bojownik o polskość Śląska nie doczekał się do dzisiaj godnego upamiętnienia. Na szczęście o jego nagrobek zadbały władze Siemianowic Śląskich, które minionego lata płytę nagrobną poddały renowacji. Z tej okazji warto przypomnieć sylwetkę tego niezwykłe zasłużonego Polaka.
Józef Dreyza urodził się w Kłocku 5 lipca 1863, w rodzinie Jana i Zuzanny, drobnych właścicieli ziemskich. W 1885 r. ukończył naukę w Gimnazjum w Chełmie nad Wisłą, po której odbył służbę wojskową w 17 Pułku Artylerii Polowej w Kołobrzegu. Po opuszczeniu koszar pracował w Berlinie w prywatnym zakładzie elektryczno-telegraficznym. Potem jako urzędnik pocztowy w Berlinie, Lipsku i Frankfurcie nad Menem.
Znany i ceniony działacz
Dreyza był działaczem bardzo wszechstronnym i elastycznym, który potrafił dostosować się i uskutecznić swoje działania, bez względu na warunki w jakich przyszło mu działać. Bardzo szybko dał się poznać jako ceniony publicysta, nauczyciel gimnastyki, zdolny organizator, aktywny działacz społeczny, polityczny, a także gospodarczy, który z sukcesem prowadził bank.
Od początku zainteresowany był działalnością niepodległościową. W zaborze pruskim do organizacji o niemal jawnie niepodległościowym charakterze należał „Sokół”, który pod szyldem gimnastyki szkolił kadry i prowadził szeroką działalność oświatową, sportową i niepodległościową. Dlatego już w 1889 r. wstąpił do gniazda Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Berlinie, z którym związanych było wielu czołowych Polaków z okresu powstania wielkopolskiego 1918-1919, m.in. takicj jak Julian Bolesław Lange, komendant Straży Ludowych w okresie powstania wielkopolskiego, a więc jednostek które miały kluczowe znaczenia dla przebiegu insurekcji w pierwszych dniach. Dreyza gimnastyką interesował się już od 1886 r., dlatego początkowo należał do niemieckiego Turnvereinu. Z czego absolutnie nie należy mu robić wyrzutów, ponieważ zdobyte doświadczenie w pełni wykorzystał w działalności w polskim „Sokole”.
W „Sokole”
Dreyza bliżej z „Sokołem” związał się w latach 90-tych XIX w. Berlinie, gdzie dosłużył się m.in. funkcji naczelnika gniazda (organizatora ćwiczeń). Kilka lat później, wspólnie z bardzo znanym instruktorem sokolim Wiktorem Gładyszem, opracował w 1897 r. „Naukę gimnastyki Sokolej”, która była pierwszym takim podręcznikiem w Niemczech. Jednak najbardziej znany był z wynalezienie i upowszechnienia gry zespołowej tzw. Pięstówki (rodzaj współczesnej piłki siatkowej, piłkę uderzano jednak pięścią od spodu).
Działalność w „Sokole” mu jednak nie wystarczała, w związku z czym od 1901 r. zaangażował się w prace w Towarzystwie Czytelni Ludowych. W kwietniu 1902 r. nawiązał również kontakt z ks. Piotrem Wawrzyniakiem z Poznania, który od lat patronował Związkowi Spółek Zarobkowych i Gospodarczych w Poznaniu. Zdobyte w ten sposób doświadczenia i idee gospodarności i oszczędności mógł potem z powodzeniem wykorzystać na Śląsku.
W 1902 r. wrócił do Poznania, gdzie rozpoczął pracę w redakcji „Sokoła”, zamieszczając na jego łamach swoje fachowe artykuły dotyczące ćwiczeń, układów i pokazów gimnastycznych. Od początku „Sokół” stanowił dla niego organizację o jasno sprecyzowanych niepodległościowych celach. Jego działalność wkrótce doprowadziła do tego, że związał się również z Ligą Narodową.
Na Górnym Śląsku
Głęboki patriotyzm na początku 1903 r. skierował go na Śląsk, gdzie szybko nawiązał kontakt z władzami „Sokoła”. Działalność w prastarej dzielnicy polskiej umożliwił mu Związek Spółek Zarobkowych i Gospodarczych, którego był emisariuszem, dzięki czemu zyskał środki finansowe na prowadzenie działalności. Początkowo osiadł w Koźlu, gdzie został prezesem Banku Ludowego. Jednak w 1908 r. przyjął propozycję ks. Piotra Wawrzyniaka objęcia prezesury Banku Ludowego w Siemianowicach, gdzie spędził resztę życia. Swoją pozycję społeczną i stabilną sytuację finansową wykorzystał dla wsparcia sprawy polskiej na Górnym Śląsku, w tym przede wszystkim działalności „Sokoła”. Ponadto w Siemianowicach Dreyza działał w Zarządzie Polskiego Towarzystwa Wyborczego oraz w Radzie Nadzorczej Stronnictwa Polskiego na Górnym Śląsku. Jednak nie mniejsze znaczenie dla Dreyzy miały wybory, dzięki którym można było zaktywizować Polaków, a poprzez sprawną organizację kampanii pokazać siłę żywiołu polskiego na Śląsku. Dreyza starał się wpływać na swoich współpracowników nieustannie zachęcając ich do bardziej aktywnej pracy.
Zaangażowanie Dreyzy trafiło na podatny grunt. Na Śląsku bardzo brakowało miejscowej inteligencji, która byłaby w stanie zaspokoić narodowe, a następnie niepodległościowe aspiracje miejscowej ludności.
Był zwolennikiem prowadzenie ćwiczeń na wolnym powietrzu. Ogromne znaczenie przypisywał zabawom i grom ruchowym oraz wycieczkom turystycznym po okolicy (możemy sobie tylko wyobrazić jak niebagatelne znaczenie miały podczas powstań śląskich).
Dzięki jego pracy „Sokół” stał się bardzo popularny, zyskując wielu nowych i młodych działaczy wprost z Górnego Śląska. Ewidentnie była to jedna z najbardziej popularnych organizacji na Śląsku, której uroczystości gromadziły tysiące mieszkańców Śląska. Jego determinacja i zdolność do poświęceń skutecznie zapewniły mu poparcie Ślązaków.
Powstania Śląskie
Po zakończeniu I wojny światowej zaangażował się w budowę struktur wojskowych. Najpierw w Strażach Obywatelskich i Związkach Wojackich, a po ich likwidacji przez Niemców w Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska.
Dzięki jego wieloletniej pracy i za jego sprawą Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” na Górnym Śląsku stało się bazą dla Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska i podstawą konspiracji wojskowej i niepodległościowej w okresie powstań śląskich oraz plebiscytu w latach 1919-1921. Do III powstania śląskiego „Sokół” osiągnął liczbę ponad 20 tys. członków, a działania zbrojne z okresu I i II powstania śląskiego pokrywały się niemal dokładnie z częstotliwością występowania gniazd sokolich na terenie Górnego Śląska.
Zaangażowani i ciężka praca Józefa Dreyzy w wolnej Polsce zyskały pełne uznanie społeczeństwa, dzięki czemy był między innymi posłem do Sejmu Śląskiego III kadencji oraz zastępcą burmistrza Siemianowic. Nie zaprzestał także działalności w bardzo bliskim mu „Sokole”, w którym w latach 1923-1932 pełnił funkcję prezesa Dzielnicy Śląskiej „Sokoła”.
Damian Małecki
Wspieraj niezależne wydawnictwo:
Podoba Ci się to co robimy? Wesprzyj projekt Magna Polonia!
