21 marca witamy wiosnę. 21 marca to także Międzynarodowy Dzień Lasów. W tym dniu zdecydowanie warto wybrać się na spacer, by podziwiać budzącą się do życia przyrodę. Warto również pamiętać o wyjątkowych drzewach – wierzbach, które w tym dniu również obchodzą swoje święto.
Wierzba uważana jest za najbardziej „polskie drzewo”
W Polsce obecnych jest 28 gatunków wierzby, najczęściej spotykane to wierzba biała, krucha i wiciowa. Wierzba na stałe wpisała się w charakterystyczny wiejski krajobraz. Wszystko dlatego, że drzewa te były sadzone wzdłuż dróg, na polach i miedzach, a jako że bardzo lubią siedliska wilgotne, rosły nad brzegami rzek czy stawów.
Czy wierzby nadal mają się dobrze?
Niestety, obecnie drzewa te znikają z krajobrazu. Brzegi rzek, przy których rosły łęgi wierzbowo-topolowe są regulowane i utwardzane. Mechanizacja rolnictwa przyczyniła się do wycinania wierzb, w tym tych przydrożnych. W konsekwencji spada bioróżnorodność. Wierzby są znakomitym siedliskiem dla wielu gatunków zwierząt. W głowach wierzb tworzą się liczne pęknięcia, dziuple oraz szczeliny, dające schronienie i miejsca lęgowe dla ponad 100 gatunków ptaków. W gałęziach tych drzew gniazdują mazurki, sikory, pliszki ale także kraski czy dudki. W wierzbowych pniach znajdują schronienie także zające, jeże i liczne gryzonie, a w spróchniałym drewnie chętnie spędzają zimę padalce. Korzyści z występowania tych drzew czerpią również zapylacze. Dość wcześnie kwitnące wierzby stanowią źródło pożywienia między innymi dla pszczół i trzmieli.
Wierzba i jej wpływ na zasoby wodne
Wierzby są cenne dla przyrody na wielu płaszczyznach. Rosnące nad brzegami rzek umacniają je, regulują poziom wody a także oczyszczają wodę i glebę. Całe łęgi wierzb były naturalną zaporą rzek w czasie powodzi, zatrzymywały również płynącą nimi krę podczas wiosennych roztopów. Drzewa te cechują się wysokimi właściwościami absorpcyjnymi, są bardzo efektywne w wychwytywaniu z gleby i wody metali ciężkich i toksycznych związków. Ich korzenie wychwytują nawet 80 % zanieczyszczeń, mogą więc świetnie sprawdzać się w rekultywacji wód i gruntów. Właściwości te są wykorzystywane w roślinnych oczyszczalniach ścieków.
Biomasa
Gałęzie wierzby wykorzystuje się też współcześnie jako biomasę, powstają całe plantacje krzewiastej odmiany wierzby wiciowej tzw. wierzby energetycznej. Wykorzystuje się ją w instalacjach produkujących energię cieplną i elektryczną. Pozyskiwana w ten sposób energia jest czystsza, niż energia pochodząca z węgla, nie generuje tak wielu szkodliwych substancji i bazuje na szybko odtwarzającym się, naturalnym paliwie.
Dawne wierzenia
W kulturze ludowej wierzbę postrzega się jako drzewo magiczne, przywołujące szczęście, płodność, zdrowie i siły witalne. Szybkie odrastanie ogłowionych wierzb sprawiło, że drzewa te były uznawane za symbol odradzającego się życia. Stąd też kojarzone są ze Świętami Wielkanocnymi. Z wierzbowych gałązek powstają palmy święcone w Niedzielę Palmową. Natomiast wierzbowe rózgi wykorzystywane były kiedyś podczas tradycyjnego śmigusa – w Poniedziałek Wielkanocny. Chłopcy uderzali nimi panny co miało wypędzić zimową ospałość, zapewnić zdrowie, szczęście, a przede wszystkim płodność. Fragmenty wierzbowych gałązek z palmy wielkanocnej wkładane były w skiby ziemi na polu, aby zapewnić urodzaj i chronić plony przed gradobiciem. Natomiast w sadach uderzano drzewa witkami wierzbowymi aby dobrze rodziły.
Wierzba ma ogromne znaczenie dla przyrody i kultury polskiej. Warto ją chronić i pamiętać o niej nie tylko w czasie jej święta.
/lasy.gov.pl/
Wspieraj niezależne wydawnictwo:
Podoba Ci się to co robimy? Wesprzyj projekt Magna Polonia!
