Novae było obozem wybudowanym w I w. n.e. przez rzymski legion, jako stała baza I Legionu Italskiego na limesie (granicy cesarstwa) dolnodunajskim w prowincji Mesia Inferior. W 69 r. postanowiono umocnić granicę cesarstwa, ponieważ obawiano się sąsiadującej z nim Dacji. Dlatego wtedy przeniesiono nad Dunaj świeżo sformowany legion, który tworzyli tylko mieszkańcy Italii – I Legion Italski stacjonował w Novae do poł. V w.

To właśnie badaniom archeologicznym w tym miejscu poświęcony jest film dokumentalny “Novae. Rzymska twierdza legionowa i miasto antyczne”, który można nieodpłatnie obejrzeć w Internecie. Jest to film autorstwa Arkadiusza Sety. Zrealizowano go w ramach programu „Inicjatywa Doskonałości – Uczelnia Badawcza”.

Od przeszło 80 lat badania w Novae prowadzą polscy i bułgarscy archeolodzy. Ekspedycja dr hab. Agnieszki Tomas z Wydziału Archeologii UW to jedna z trzech polskich misji działających w Novae i to jej działalności poświęcony jest film. Pozostałe to ekspedycja Ośrodka Badań nad Antykiem Europy Południowo-Wschodniej UW kierowana przez prof. Piotra Dyczka i ekspedycja Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu, której przewodzi dr Elena Klenina. Oprócz Polaków, w tym miejscu prowadzą badania archeolodzy bułgarscy.

“Film jest skierowany do osób interesujących się archeologią, miłośników antyku, w tym przyszłych studentów. Jego celem jest promocja zespołu badawczego Wydziału Archeologii UW oraz stanowiska archeologicznego, które jest najdłużej badanym przez polskich archeologów stanowiskiem poza granicami Polski” – przekazała Nauce w Polsce dr hab. Tomas.

Produkcja przedstawia nie tylko historię Novae, ale też realia pracy terenowej, bo kamera towarzyszyła naukowcom w czasie wykopalisk.

W skład zespołu wchodzą doktoranci UW oraz specjaliści, głównie z Wydziału Archeologii UW. W ciągu ostatnich trzydziestu lat ten zespół badał m.in. sztab legionu I Italskiego, fortyfikacje oraz nekropolę wschodnią i późnoantyczny aneks. Zespół prowadził zarówno badania wykopaliskowe, jak i nieinwazyjne w okolicach twierdzy.

Jak informują naukowcy, z badań wynika, że twierdzy legionowej (castra) w Novae towarzyszyła osada cywilna (canabae). Niedaleko obozu wyrosła kolejna osada (vicus), która zapewne była związana gospodarczo i społecznie z Novae. W okresie późnorzymskim twierdza przekształciła się w miasto wojskowo-cywilne, które z czasem zostało otoczone nową, wschodnią linią murów. W takiej formie Novae istniało do początku VII wieku naszej ery.

O badaniach dr hab. Tomas pisała Nauka w Polsce kilkukrotnie, np. tu  i tutaj

Nauka w Polsce
https://naukawpolsce.pl/aktualnosci/news%2C96959%2Cw-sieci-ukazal-sie-film-dokumentalny-novae-rzymska-twierdza-legionowa-i